Utpal Datta writes on Film, Literature and other topics চিনেমা, সাহিত্যৰ লগতে অন্যান্য বিষয়ত উৎপল দত্তৰ মন্তব্য
Friday, December 22, 2023
‘মালতী’ ফুলৰ দৰেই সুগন্ধি বিয়পাব পৰা
এগৰাকী ত্ৰিশোৰ্ধ মহিলাই ঘৰত প্ৰবেশ কৰাৰ পৰাই ছবিখনৰ আৰম্ভ ৷ ঘৰত সজাই থোৱা দুখন ফটোৰ এখনত আছে গাভৰুৰ পিনে আগবঢ়াই দিয়া আঙুঠি এটি [বিয়াৰ প্ৰস্তাব], আনখনত আছে এগৰাকী পুৰুষৰ সতে আলিংগনাবদ্ধ [বিয়া হৈ গ’ল] ৷ মহিলাগৰাকীৰ কিছু তথ্য উপস্থাপন কৰা হৈ গ’ল ৷ কৰবাৰ পৰা ঘুৰি আহিছে তেওঁ, গা ধুইছে আৰু পিন্ধিবলৈ কাপোৰ বিচাৰিছে- আলমাৰীত ৷ হাত দিছে পুৰুষৰ চোলা এটিত, আলফুলে চোলাটি চুইছে, অনুভব কৰিব বিচাৰিছে চোলাটি নহয়, চোলাটিৰ ভিতৰত থকা মানুহজন, মুখাবয়বত সেই ভাব স্পষ্ট, গুণগুণাই থকা সুৰটিয়েও একে ভাবকেই গভীৰতা দিছে ৷ বুজি পোৱাত কষ্ট নহয়, চোলাটি তেওঁৰ প্ৰিয়জনৰ আৰু চোলাটিৰেই তেওঁ প্ৰিয়জনৰ সান্নিধ্য অনুভব কৰিছে ৷ আন এটা চোলা লয়, কিবা গোন্ধ এটা তেওঁৰ নাকত লাগে, গুণগুণণি বন্ধ হয়, মুখাবয়বত বিয়পি থকা সান্নিধ্যৰ আবেশ অন্তৰ্ধান হৈ যায়, মুখত বিয়পি পৰে এটা কষ্টকৰ প্ৰশ্নবোধক চিন ৷ এনেদৰেই ছবিখনৰ আৰম্ভণি ৷ প্ৰেমৰ অন্তত বিয়া হোৱা এগৰাকী নৱবিবাহিতা মহিলাই যেতিয়া আৱিষ্কাৰ কৰে যে তেওঁৰ স্বামী অইন এগৰাকী মহিলাৰ লগত ঘনিষ্ঠ- তেওঁৰ কেনে লাগিব- এই প্ৰশ্নটোকেই ‘মালতী’ নামৰ ষোল্ল মিনিটীয়া ছবিখনৰ লেখক-পৰিচালক মৃণাল মেস্ত্ৰীয়ে উপস্থাপন কৰিছে ৷ এই ধৰণৰ কাহিনী ছবিত নতুন নহয় ৷ কিন্তু কাহিনীটো উপস্থাপনত লেখক-পৰিচালকে যি নতুনত্ব প্ৰদৰ্শন কৰিছে সেয়াহে ছবিখনৰ আচল শক্তি ৷ছবিখনৰ আৰম্ভণিতেই নায়িকাই গুণগুণাইছে, তাৰ পৰা ছবিখনৰ ভাষাৰ একো ইংগিত পোৱা নাযায় ৷ এবাৰ যে গুণগুণণি বন্ধ হ’ল, তাৰ পাচত ছবিখনত একো কথা নাই ৷ সম্পূৰ্ণভাবে সংলাপহীন ছবি ৷ অকল ছবিৰেই কথা ক’বলগীয়া হোৱা বাবে পৰিচালকে ইমেইজবোৰক শক্তিশালী ৰূপত নিৰ্মাণ কৰিবই লাগিব ৷ প্ৰথম দুই মিনিটতেই পৰিচালকে কাহিনীৰ মূল সংকট উপস্থাপন কৰিব পাৰিছে আৰু এয়া এগৰাকী দক্ষ নিৰ্মাতাৰ পৰিচয় ৷ ঘৰৰ ভিতৰত অকলশৰে থাকি মহিলাগৰাকীয়ে সমস্যাটিক অনুভব কৰাৰ চেষ্টা পৰিচালিকাই সফল ভাবে প্ৰকাশ কৰিছে ৷ ৰাতি ধূনীয়া মমবাতি জ্বলাই গাভৰুৱে গিৰিয়েকৰ বাবে অপেক্ষা কৰিছে, দেখিলেই ভাব হয়, তেওঁ বহু কথা পাতিবলৈ ৰৈ আছে আৰু কথাখিনি মিলামিছাৰে সম্পূৰ্ণ কৰিব, সেই ভাব অভিনেত্ৰী গৰাকীৰ দেহভংগীমাত স্পষ্ট ৷ ৰাতিৰ বিচনাত তেওঁ গিৰিয়েকৰ সতে অন্তৰংগ হৈছে, মুখত কোনো আগ্ৰহৰ চিন নাই, তেওঁৰ চকুত ভাহিছে সেই অন্য মহিলাগৰাকীহে ৷
ছবিখন কলা-বগা৷ ছাঁ-পোহৰৰ কৌশলী ব্যবহাৰেৰে দৃশ্যবোৰৰ ৰূপবন্ধ জটিল কৰা তোলা হৈছে ৷ জেন ডনি লি-ৰ কেমেৰাৰ কামে ছবিখনৰ বক্তব্যৰ আবেদন বৃদ্ধি কৰিছে ৷ কিছু লংশ্বটেও মহিলাগৰাকীৰ মনৰ শূণ্যতা প্ৰকাশত সহায় কৰিছে ৷ লুইচ মৰাল-ৰ আৱহসংগীতে ছবিখনৰ আবেদন বৃদ্ধিত সহায় কৰিছে ৷ আলেক্সাৰূভাকালবা-ৰ সম্পাদনাই কাহিনীৰ মুড আৰু গতিক সন্তুলিত কৰি ৰাখিছে ৷
ছবিখনৰ বাবে পৰিচালকে এগৰাকী দক্ষ অভিনেত্ৰী নিৰ্বাচন কৰিছে ৷ কোনো সংলাপ নোহোৱাকৈয়ে অকল মুখ আৰু দেহৰ অভিব্যক্তিৰে সকলো কথা তেওঁ বাংময় কৰি তুলিছে ৷ চোলাত গোন্ধ পোৱা সময়ত মনলৈ অহা অবিশ্বাস, আশ্বৰ্য, বিশ্বাসভংগ, বেদনা আদি সকলো সূক্ষ্ম ভাবকেই অভিনেত্ৰী কংকনা চক্ৰবৰ্তীয়ে সুন্দৰ ভাবে জীৱন্ত কৰি তুলিছে ৷ খোৱাৰ টেবিলত অকলে বহি থকা মুহূৰ্তটোও মনত ৰৈ যোৱা ৷ চৰিত্ৰটিৰ পৰা অভিনেত্ৰী গৰাকীক পৃথক কৰিব নোৱাৰি ৷ এই কৃতিত্বৰ কিছু ভাগ পৰিচালকেও পাব ৷
পৰিচালিকাই ছবিখনৰ বাবে এটি জটিল বাকধাৰা নিৰ্বাচন কৰিছিল ৷ ছবি নিৰ্মাণৰ আটাইকেইটি উপাদানকেই দক্ষতাৰে ব্যবহাৰ কৰি ইপ্সিত লক্ষ্যত উপনীত হৈছে ৷ ইমানবোৰ দিশৰ সঠিক সমন্বয় ৰক্ষা কৰাটো কঠিন কাম৷ পৰিচালিকা মেস্ত্ৰি এই কামত উত্তীৰ্ণ হৈছে ৷ ‘মালতী’ নামটো ছবিখনৰ নায়িকা গৰাকীৰ বুলি অনুমান হয়, কিন্তু সংলাপহীন এই ছবিত নায়িকাৰ নাম উল্লেখ হোৱা নাই ৷ ছবিখন চাই শেষ কৰাৰ পাচত মনলৈ আহে, মালতী নামটো কিয় ? তেতিয়াই মনলৈ আহে ফুলবিধৰ কথা ৷ ‘মালতী’ নামৰ ছবিখনো ফুলবিধৰ দৰেই সৰু আকৃতিৰ, ছবিখনৰ আবেদনো ফুলবিধৰ সুগন্ধিৰ দৰেই বহু সময়লৈ ৰৈ যোৱা ৷
Saturday, December 2, 2023
কলাত্মক স্বাধীনতাৰ নামত অৰাজকতা গ্ৰহনযোগ্য নে ? ওটিটি-ৰ মায়াজাল
ওটিটি মূলতঃ চিনেমা আৰু তাৰ লগত সাদৃশ্য থকা দৃশ্য-শ্ৰাব্য অনুষ্ঠান প্ৰচাৰৰ প্লেটফৰ্ম ৷ এই কিতাপখনত মূলতঃ আলোচনা কৰা হৈছে হিন্দী ভাষাত প্ৰচাৰিত অনুষ্ঠানৰ বিষয়ে ৷ কৰোণা কালত চিনেমা হলবোৰ বন্ধ হৈ আছিল, মানুহ গৃহবন্দী হৈ আছিল আৰু চিনেমাপ্ৰিয় দৰ্শকৰ বাবে টেলিভিচনেই হৈ উঠিছিল একমাত্ৰ বিনোদন মাধ্যম ৷ সেই সময়তে ওটিটি প্লেটফৰ্মবোৰে দৰ্শকৰ মনত ভালদৰে বাহ বান্ধিবলৈ সক্ষম হয় আৰু ওটিটিৰ পৰিচালকসকলেও দৰ্শকক নতুন সোৱাদ দিয়াৰ পৰিকল্পনা আৰম্ভ কৰে ৷ ওটিটি-ত আছিল পুৰণি জনপ্ৰিয় চিনেমা আৰু তাৰ ঠাই দখল কৰিবলৈ ল’লে নতুন চিনেমাই, বিশেষকৈ চিত্ৰগৃহত বিফল হোৱা চিনেমাবোৰে৷ এটা সময়ত চিনেমা হলবোৰ খুলিলেও দৰ্শকৰ সীমাবদ্ধতা আৰু ওটিটিৰ জনপ্ৰিয়তাৰ বাবে এই প্লেটফৰ্মতেই নতুন হিন্দী চিনেমা মুক্তি দিয়াৰ ব্যবস্থাও আৰম্ভ হ’ল ৷ একেলগে আৰম্ভ হ’ল ওটিটিৰ বাবে চিনেমা নিৰ্মাণ ৷ আৰু আৰম্ভ হ’ল টিভি ধাৰাবাহিকৰ শৈলীত ৱেব চিৰিজ ৷
বিশেষকৈ এই ৱেব চিৰিজবোৰৰ যোগেৰে দৰ্শকক আকৰ্ষণ কৰা সহজ উপাদান হিচাপে ব্যবহাৰ কৰা হ’ল অশ্ৰাব্য গালিগালাজ, হিংসাত্মক দৃশ্য আৰু অশালীন যৌন দৃশ্য ৷ চিনেমাৰ বাবে থকা চেন্সৰবোৰ্ডে এনে দৃশ্যাৱলীৰ ওপৰত নজৰ ৰাখে, কিন্তু ওটিটিৰ বাবে তেনেকুৱা একো নিয়ন্ত্ৰন ব্যবস্থা নোহোৱাৰ সুৰুঙাৰে ভালেমান নিৰ্মাতাই এক অকল্পনীয় স্বাধীনতা গ্ৰহন কৰিলে ৷ যাৰ ফল হ’ল সৃষ্টিৰ জগতত অৰাজকতা ৷
অনুৰাগ কাশ্যপৰ দৰে পৰিচালকে চিনেমাত বাস্তবতাৰ নামত ব্যাপক হাৰত অশ্ৰাব্য গালিগালাজৰ ব্যবহাৰ কৰি দৰ্শকৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰি থৈছিল ৷ ওটিটিৰ বাধাহীন আৰু নিয়ন্ত্ৰণহীন পৰিবেশে তেওঁক দিয়া উৎসাহ প্ৰতিফলিত হ’ল ‘চেকৰেদ গেমছ’ নামৰ চিৰিজখনত ৷ অনন্ত বিজয়ে সঠিকভাবেই মন্তব্য কৰিছে -‘যেতিয়া কোনো প্ৰকাৰৰ বন্ধন নাথাকে আৰু কোনো ধৰণৰ কৈফিয়ৎ দিয়াৰ প্ৰয়োজন নাথাকে, তেতিয়াই স্বাধীনতা সলনি হৈ যায় অৰাজকতালৈ ৷’ তেখেতে আৰু লেখিছে - ‘ আচলতে এনে ধৰণৰ মানুহে নিজৰ অসমৰ্থতা ঢাকিবলৈ গালি, হিংসা আৰু যৌন দৃশ্যৰ সহায় লয় ৷’
ওটিটি প্লেটফৰ্মৰ বাবেযে অকল যৌনতা-হিংস্ৰতাৰ উপাদান থকা চিনেমা বা চিৰিজ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে তেনে নহয়, সুস্থ মনোৰঞ্জ নথকা, বাস্তবতা থকা চিৰিজো নিৰ্মাণ কৰা হৈছে ৷ লেখকে তেনে কেইবাখনো চিৰিজৰ বিস্তাৰিত আলোচনাৰে বিষয়টিৰ সন্তুলন ৰক্ষা কৰিছে, লেখক হিচাপে নিজৰ দায়িত্বও সম্পূৰ্ণভাবে পালন কৰিছে ৷
ওটিটিৰ অনুষ্ঠানবোৰৰ মাজেৰে কৌশলী ভাবে কৰি থকা ‘ফেক নেৰেটিভ’ নিমাৰ্ণৰ কথা লেখক অনন্ত বিজয়ে মনযোগেৰে লক্ষ্য কৰিছে আৰু বাখ্যা কৰিছে ৷ হিন্দী ছবিত হিন্দু বিৰোধী আৰু মুছলমান স্তুতিকৰণৰ যি নেৰেটিভ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল সেই একেই নেৰেটিভ পৃথক ধৰণে ওটিটিৰ মাজতো দেখা গৈছে ৷ বিনোদনৰ আৱৰণেৰে নিৰ্মিত এজেন্দা প্ৰচাৰৰ কৌশলবোৰ নিয়ন্ত্ৰিত হয় ৰাজনৈতিক শক্তিৰ মগজুৰ দ্বাৰা ৷ ইয়াত থাকে হয় নিৰ্মাতাজনৰ ৰাজনৈতিক বিশ্বাস বা লাভৰ অংক অথবা কোনোবা প্ৰভাবী শক্তিৰ আশীৰ্বাদ প্ৰাপ্তিৰ লক্ষ্য ৷ ৰাজনৈতিক দৃষ্টিকোণেৰে বৰ্তমানক বিশ্লেষণ কৰা সময়ত দুটি বস্তুৰ প্ৰয়োজন- অতীতৰ ৰাজনৈতিক জ্ঞান আৰু তাৰ পোহৰত ভবিষ্যতৰ কথা অনুমান কৰিব পৰা শক্তি৷ এসময়ৰ প্ৰখ্যাত চিত্ৰ নিৰ্মাতা দীপা মেহতাৰ ৱেব চিৰিজ ‘লেইলা’ৰ আলোচনাৰ সময়ত লেখকে ৰাজনৈতিক পৃষ্ঠভূমি ঠিক ভাবেই বিচাৰ কৰিছে ৷ ‘কলাক ৰাজনীতিৰ আখৰাথলীলৈ ৰূপান্তৰ কৰা হৈছিল৷ এয়া কৰা হৈছিল ২০১৪ আৰু ২০১৯ ৰ লোকসভা নিৰ্বাচনৰ পাচত ৷ সমগ্ৰ দেশৰ ৰাইজে দেখা পাইছিল কেনেদৰে সাহিত্য-সংস্কৃতিজগতৰ কিছু সংখ্যক লেখক, শিল্পী, চিত্ৰ নিৰ্মাতা আদিয়ে নিজৰ সৃজনাত্মক কামৰ লগত ৰাজনীতিক সাঙুৰি দিছিল ৷ ৰাষ্ট্ৰীয় স্বয়ংসেৱক সংঘ আৰু একেগোত্ৰীয় কিছুমান সংগঠনক অত্যন্ত গোড়া হিচাপে চিহ্নিত কৰি এখন ভয়াবহ চিত্ৰ প্ৰস্তুত আৰু প্ৰচাৰ কৰা হৈছিল ৷’ সেই এজেন্দাৰ অংশ আছিল দীপা মেহতাৰ ‘লেইলা’৷ ‘লেইলা’ক কাল্পনিক কাহিনী হিচাপে কোৱা হলেও তাত অংকণ কৰা ভবিষ্যতৰ ভয়াবহ ৰূপৰ লগত সংঘক কেন্দ্ৰ কৰি প্ৰচাৰ কৰা এজেন্দাৰ চিত্ৰ সংযোগ কৰা হৈছিল ৷ এই ধৰণৰ আৰু ভালেমান এজেন্দাৰ কথা অনন্ত বিজয়ে তথ্যসহকাৰে বিশ্লেষণ কৰিছে ৷ তেনেদৰে ৰুচ কমিউনিষ্টৰ দলে ভাৰতীয় ছবিক নিজৰ এজেন্দাৰ অংশ হিচাপে ব্যবহাৰ কৰা কাহিনী কেনেদৰে ‘জুবিলী’ নামৰ ৱেব চিৰিজত প্ৰকাশ পাইছে তাকো সুন্দৰকৈ বৰ্ণনা কৰিছে ৷ লেখকে দেবানন্দৰ আত্মজীৱনী ‘ৰোমান্সিং উইথ লাইফ’ৰ প্ৰসংগও এই কথাৰ সমৰ্থনত ব্যবহাৰ কৰিছে ৷
সামগ্ৰিক ভাবে এই কিতাপখনে নৱতম বিনোদন মাধ্যমটিৰ যোগেৰে হ’ব পৰা কলাত্মক কাম আৰু এজেন্দা নিৰ্মাণৰ প্ৰক্ৰিয়া দুয়োটাকে গভীৰ ভাবে বিশ্লেষণ কৰিছে আৰু পাঠকক চিন্তাৰ খোৰাক যোগাবলৈ সক্ষম হৈছে ৷ শিল্পৰ লগত ৰাজনীতিৰ সম্বন্ধ ইমানদিনে একপক্ষীয় ধৰণে বিচাৰ কৰা হৈছিল ৷ অনন্ত বিজয়ে সেই সীমাবদ্ধতাৰ বেৰ ভাঙি দিছে ৷ ইয়াতেই কিতাপখনৰ সাৰ্থকতা ৷
প্ৰভাত প্ৰকাশনে প্ৰকাশ কৰা এই কিতাপখনৰ মূল্য তিনিশ টকা ৷ আঞ্চলিক ভাষাসমূহলৈ কিতাপখন অনুবাদ হোৱাটো জৰুৰী ৷
পুনশ্চ ঃ এটা কথা এইখিনিতে উল্লেখ কৰিব পাৰি যে লেখকে কিতাপখন মা কামাখ্যা মন্দিৰত সমৰ্পণ কৰিহে বিক্ৰিৰ বাবে মুকলি কৰি দিছিল ৷
প্ৰথম প্ৰকাশ দৈনিক জনমভূমি ২/১২/২৩
Thursday, November 9, 2023
‘বেহৰূপীয়া’ - ভাৰতীয় চিনেমা আৰু লোককলাৰ প্ৰতি সন্মান প্ৰদৰ্শন
ভাৰতৰ মূলতঃ হিন্দী বৃত্তৰ গ্ৰামীন অঞ্চলৰ এটি চিনাকি চৰিত্ৰ এই ‘বেহৰূপীয়া’৷ বিভিন্ন ধৰণৰ ৰূপ ধাৰণ কৰি একোজন মানুহে বিভিন্ন জনসমাবেশত দেখা দি, অভিনয় কৰি মানুহৰ মনোৰঞ্জন কৰে আৰু মানুহৰ পৰা পোৱা সামান্য বকচিচেৰে জীৱিকা নিৰ্বাহ কৰা এই লোককলা এতিয়াও কিছু অঞ্চলত বৰ্তি আছে ৷ বৰ্তমান সময়ত এই বহূৰূপীয়া প্ৰধানতঃ হনুমান, শিৱ আৰু কালীৰ ৰূপতেই সীমাবদ্ধ ৷ এই তিনিওটি চৰিত্ৰৰ প্ৰতি সাধাৰণ ৰাইজৰ শ্ৰদ্ধা আৰু ভক্তিও অপৰিসীম ৷ ৰজা-মহাৰজাৰ কাহিনীতো এই বহুৰূপীয়াৰ প্ৰসংগ আছে, ৰজাই এনে বহুৰূপীয়াক চোৰাংচোৱাৰ কামতো লগাইছিল ৷ এতিয়াৰ সমাজৰ পৰা প্ৰায় অদৃশ্য হৈ যাব ধৰা এই ‘বহুৰূপীয়া’ নামৰ বিনোদন মাধ্যমটিৰ সামগ্ৰিক কাহিনীক এটা চৰিত্ৰৰ যোগে প্ৰকাশ কৰিছে লেখক-পৰিচালক ভাস্কৰ বিশ্বনাথনে ৷
ছবিখনৰ বহুৰূপীয়াজন আজিৰ যুগৰ ৷ তেওঁ চাইকেলত সৰু চাউণ্ড চিষ্টেম লগাই লৈ প্ৰচাৰ কৰে ৷ এই বহুৰূপীয়াৰ অধিকাংশ দৰ্শকেই শিশু আৰু অলপ সংখ্যক মহিলা ৷ শিশুবোৰে যিমানেই আনন্দ নাপাওক কিয়, বকচিচ দিয়া সামৰ্থ তেওঁলোকৰ নাই ৷ গাঁৱৰ মহিলাখিনিৰো নাই, গতিকে তেওঁলোকৰ কিছুমানে চাউল-দাইল আদিকেই দিয়ে, বহুৰূপীয়াই তেনেদৰেই জীৱন নিৰ্বাহ কৰে ৷ ঘটনাক্ৰমে এবাৰ বহুৰূপীয়াই ভৰিত দুখ পালে, কাম কৰিব নোৱৰা হ’ল ৷ এদিন পানী আনিব গৈ ঘুৰি আহি দেখে তেওঁৰ পোচাকবোৰ নাই ৷ অকল্পনীয় আঘাতত ভাগি পৰিও তেওঁ লেঙেৰাই লেঙেৰাই গাঁওখনত ঘুৰি ফুৰে চুৰি হোৱা কাপোৰৰ সন্ধানত ৷
কাহিনীটো সৰল আৰু এই ধৰণৰ কাহিনীৰ সামৰণিৰ প্ৰত্যাশিত দুখ আৰু বেদনাৰ সতেও দৰ্শক প্ৰায়ে পৰিচিত ৷ লোক কলা এবিধৰ বিলুপ্তি ৰসগ্ৰাহীৰ বাবে দুখৰ কথা, অথচ ইয়াক সময়ৰ বিবৰ্তনৰ অংশ হিচাপে মানি নলৈ উপায়ো নাই ৷ এই ছবিত কাহিনীকাৰ-পৰিচালকে কলা বিধৰ চৰ্চাৰ ধাৰাবাহিকতা ৰক্ষা কৰাৰ পথ বিচাৰিছে ৷ এই ছবিৰ বহুৰূপীয়াজন আৰম্ভণিৰে পৰা আধুনিক, পৰিবেশন কৌশলত ব্যবহাৰ কৰা আধুনিক যন্ত্ৰপাতি আৰু চৰিত্ৰ আৰু সংলাপৰ বাবে নিৰ্বাচন কৰা টিভি চিৰিয়েল আৰু চিনেমাৰ চৰিত্ৰই তাকে প্ৰমাণ কৰে ৷ এইবহুৰূপীয়াজন লেখকৰ সৃষ্টি৷ এই ধৰণৰ সংযোজনে লোককলাৰ পৰম্পৰাগত চৰিত্ৰত কিছু আঘাত হানিব ঠিকেই, কিন্তু ই শেহতীয়া লোক জীৱনৰ ছবি এখনো পৰিস্ফূট কৰিব যিখন সমাজত চিনেমা আৰু টিভি চিৰিয়েলৰ প্ৰভাব অকল্পনীয় ৷ কাহিনীকাৰ-পৰিচালকে হয়তো ভাবিছে যে কিছু আধুনিকীকৰণে বহুৰূপীয়াক এটা নতুন জীৱন দিব পাৰিব ৷ ইয়াৰ সমৰ্থনত তেওঁ দেখুৱাইছে যে চিনেমাৰ চৰিত্ৰৰ বেশভূষা আৰু সংলাপেৰে চৰিত্ৰটি শিশুসকলৰ বাবে আকৰ্ষণীয় হৈ উঠিছে, আনকি কেইটামান শিশুই বহুৰূপীয়া হোৱাৰ ইচ্ছাও প্ৰকাশ কৰিছে ৷ এই ধণাত্মক দৃষ্টিকোণে ছবিখনক একে বিষয়ৰ আন ছবিৰ পৰা পৃথক কৰিছে ৷ বুদ্ধদেব দাসগুপ্তৰ ‘বাঘ বাহাদুৰ’ ছবিত লোকশিল্পীগৰাকী জীয়াই থকাৰ সংগ্ৰামত ভাগৰি পৰি মৰি যায়, এটা শিল্পধাৰাৰ কৰুণ পৰিসমাপ্তি ঘোষণা কৰে ৷ তাৰ বিপৰীতে ভাস্কৰ বিশ্বনাথনৰ এই ছবিত নতুন প্ৰজন্মই বহুৰূপীয়াৰ প্ৰতি আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰি তাৰ সতে একেলগে গৈ থকাটোৱে এটা আশাৰ বাৰ্তা প্ৰদান কৰে আৰু ছবিখনক একে ধৰণৰ আন ছবিৰ পৰা পৃথক কৰি তোলে ৷
ছবিৰ মুখ্য অভিনেতা দেবেশ ৰঞ্জনে চৰিত্ৰটিক বিশ্বাসযোগ্য কৰি তুলিছে, বিশেষকৈ সংলাপহীন অংশত তেওঁৰ অভিব্যক্তি অতি সংবেদনশীল ৷ ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁ কামাখ্যা নাৰায়ণ সিঙৰ ‘ভোৰ’ ছবিৰ কেন্দ্ৰীয় চৰিত্ৰত সুন্দৰ অভিনয় কৰিছিল ৷
বিহাৰৰ গাঁও এখনৰ শান্ত আৰু জীৱন্ত ছবি এখন কেমেৰাই সুন্দৰকৈ ধৰি কাহিনীটোৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় পটভূমি নিৰ্মাণ কৰি দিছে ৷ মূল চৰিত্ৰৰ সূক্ষ্ম অভিব্যক্তিবোৰ সঠিকভাবে ধৰি ৰাখি তেওঁৰ অভিনয়ক মূল বক্তব্যৰ অংগ হিচাপে প্ৰকাশ কৰোৱাত কেমেৰাৰ ভালেখিনি অৰিহনা আছে ৷ ডিৰেক্টৰ অব ফটোগ্ৰাফি যোগেন্দ্ৰ পাণ্ডাই পৰিচালকৰ কল্পনাক বাস্তবায়িত কৰাত ভালেখিনি সহায় কৰিছে ৷ হিমাংশু দ্বিবেদী আৰু দীপাংকৰ চৰকাৰৰ সম্পাদনাই ছবিখনৰ গতি ছন্দোময় ভাবে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছে ৷ বিশেষকৈ পোচাকবোৰ চুৰি হোৱাৰ পাচত সেই পোচাকৰ সন্ধানত বহুৰূপীয়াজনে ঘুৰি ফুৰা দৃশ্যকেইটাত সম্পাদকৰ দক্ষতা বিশেষভাবে চকুত পৰে ৷ কাহিনীৰ দিশৰ পৰা সেই সময়ত চৰিত্ৰটিৰ মনৰ গতি দ্ৰুত, কিন্তু ভৰিত পোৱা আঘাতে তেওঁৰ খৰকৈ খোজ কাঢ়িব দিয়া নাই ৷ সম্পাদকে এই দুই আপাতবিৰোধী গতিক সঠিক ভাবে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি ছবিখনৰ গতিক সন্তুলিত কৰি ৰাখিছে ৷ ছবিৰ সংগীতেও ছবিখনৰ বাকধাৰাক গতিশীল কৰি ৰাখিছে ৷ ছবিখনৰ প্ৰযোজক অদিতি সন্তোষ তপস্বী আৰু বিক্ৰম বিশ্বনাথন ৷
ছবিখনত দুগৰাকী অসমীয়া ডেকাও জড়িত আছে- সম্পাদনাত দীপাংকৰ চৰকাৰ আৰু আৱহ সংগীতত অৰ্ণব ডেকা ৷
Sunday, October 29, 2023
সহজ কাহিনীৰ সৰল ছবি - তৰাজ হাজবেন্দ
ৰীমা দাসৰ ‘তৰাজ হাজবেন্দ’ [নামটো তেখেতে লেখাৰ দৰে লেখা নাই, ইংৰাজীত থকা নামটো অনুসৰণ কৰি লেখা হৈছে] কাহিনী আৰু নিৰ্মাণৰ দিশৰ পৰা এখন সৰল ছবি ৷ এখন গাঁওৰ তৰা নামৰ এগৰাকী সৰলমনা বোৱাৰীৰ দায়িত্বশীল কিন্তু সুৰাসক্ত গিৰিয়েকৰ মন পৰিবৰ্তনৰ ঘটনাই এই ছবিখনৰ মূল জঁকা ৷ এই ঘটনাটোকে প্ৰকাশ কৰোতে ৰীমা দাসে গাওঁৰ মানুহৰ জীৱন, আশা-আকাংক্ষা, হতাশা, আনন্দ, কল্পনা, বাস্তব, সমস্যা আদি কথাবোৰক কোনো ধৰণৰ নিৰ্মাণৰ চৰিত্ৰ আৰোপ নকৰি বাস্তবতাৰ অংগ হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰাত অকল্পনীয় ভাবে সফল হৈছে আৰু সেই সততাই ছবিখনৰ আত্মাক উজলাই তুলিছে ৷
ছবিখনৰ কাহিনীটো সৰল ৷ তৰাৰ গিৰিয়েক জান ডেকা চৌখিন মানুহ ৷ ফুটবল খেলে, ভাল ব্যবসায় কৰে, বলেৰ’ এখন চলাই ফুৰে, ল’ৰা-ছোৱালীক সময় দিয়ে ৷ তেওঁৰ বদভ্যাস এটাই- ৰাতি বন্ধুৰ লগত সুৰাপান কৰে, ঘৰলৈ উভতি আহেতে পলম কৰে, তৰাৰ খং উঠে আৰু সেই কথা একেবাৰে যুক্তিপূৰ্ণ ৷ অনুমান কৰিব পাৰি ছবিখনৰ কাহিনীভাগৰ সময় কোভিদৰ পাচত মানুহৰ জীৱন যাত্ৰা স্বাভাৱিক হ’বলৈ ধৰা সময়ৰ ৷ জানৰ ৰেষ্টুৰেন্ট খুলিছে, মানুহ সপৰিয়ালে সন্ধিয়া খাবলৈ আহিছে ৷ এই আশাব্যঞ্জক সময়তে জানে আৱিষ্কাৰ কৰে যে তেওঁৰ ব্যবসায়ৰ বিকাশ আশামতে হোৱা নাই ৷ অথচ আনপিনে তেওঁ গাৱৰ ফুটবল টিমৰ কাৰণে পইচা খৰচ কৰিছে ৷ ছবিখনত জানে প্ৰতি নিশা লগৰীয়াৰ লগত সুৰাপান কৰাটো এটা ডাঙৰ ইছু- আনকি ৰাতি তৰাই স্কুটি লৈ তেওঁক বিচাৰি ঘুৰি ফুৰা সময়ো পাৰ হৈছে ৷ এই ধৰণৰ মানসিক সংঘাট চলি থকা সময়তে কোভিদৰ আক্ৰমণত তৰা চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি হ’বলগীয়া হয় ৷ আকস্মিক বিচ্ছেদ আৰু অনুপস্থিতিৰ এই সময়খিনিতে জানে তৰাক নতুনকৈ উপলব্ধ আৰু আৱিষ্কাৰ কৰে ৷
এই ধৰণৰ কেবাতৰপীয়া বক্তব্য প্ৰকাশ কৰিব পৰা দৃশ্যৰচনা ছবিখনত বেচি দেখিবলৈ পোৱা নাযায় ৷ একো একোটা দৃশ্য বিক্ষিপ্ত দৃশ্য হিচাপে ৰসোত্তীৰ্ণ হৈ উঠিছে যদিও সেই দৃশ্যবোৰৰ বেচিভাগেই কাহিনীৰ মূল সংকট নিৰ্মাণ বা সমাধানত কোনো ধৰণৰ সহায় কৰিব পৰা নাই ৷ দৃশ্যবোৰ তাৎক্ষণিকভাবে ভাল লগাৰ কাৰণ হ’ল স্বাভাবিক অভিনয় আৰু জড়তাহীন দৃশ্যায়ণ ৷ শিশু দুটিৰ কুকুৰ হেৰোৱা উপকাহিনীটোৰ বিভিন্ন দৃশ্য আমোদজনক, শিশু চৰিত্ৰ দুটিৰ লগত জানৰ সম্বন্ধৰ তথ্য প্ৰকাশক, কিন্তু এইলানি দৃশ্যই মূল বক্তব্যক একো সহায় কৰা নাই ৷ এখন নিটোল চিত্ৰনাট্যৰ অভাৱৰ ছায়া সমগ্ৰ ছবিখনতে স্পষ্ট ৷ পৃথিবীৰ বহু পৰিচালকে চিত্ৰনাট্য নোহোৱাকৈয়ো অতি সফল ছবি নিৰ্মাণ কৰাৰ উদাহৰণ আছে, তেনেদৰে প্ৰমাণিত সফল লিখকে লেখা সম্পূৰ্ণ চিত্ৰনাট্যৰে বিফল ছবি নিৰ্মাণ কৰাৰো উদাহৰণ আছে ৷ এনেবোৰ উদাহৰণেৰে পৰিচালকৰ বাবে চিত্ৰনাট্যৰ প্ৰয়োজনীয়তা বা প্ৰয়োজনহীনতাৰ পক্ষে যুক্তি দিব নোৱাৰি ৷ ছবি এখন বাধাহীন ভাবে বিশ্বাসযোগ্য গতিৰে আগবাঢ়িলে চিত্ৰনাট্যৰ প্ৰসংগটো সমস্যা হিচাপে সন্মুখলৈ নাহে, পৰিচালনাৰ কামটোত সঠিকভাবে উত্তীৰ্ণ হলেই চিত্ৰনাট্য থকা-নথকাৰ হিচাপে লোৱাৰ প্ৰয়োজন নহয় ৷ ‘তৰাজ হাজবেন্দ’ৰ কাহিনীৰ গতিৰ ছন্দহীনতাই এই কথাটো ভবাৰ অৱকাশ দিয়ে ৷ চিনেমাখনৰ প্ৰায় সৰহ অংশতেই তৰা আৰু জানৰ মাজৰ অশান্ত সম্বন্ধৰ কথা ৷ তৰাৰ কাৰণে জানৰ মাক ছোৱালীৰ ঘৰলৈ যোৱাৰ দৰে কথাও এবাৰ কোৱা হয়, কিন্তু এই কথাৰ সমৰ্থনত একো তথ্য নথকা বাবে কথাটিৰ গুৰুত্ব প্ৰকাশ নাপালে ৷ ছবিৰ শেষৰ পিনে তৰা হস্পিটালৰ পৰা উভতি আহে, সৰু পৰিয়ালটি ফুৰিবলৈ যায়, এখন সৰু ঠেক সাঁকোৰ দৰে দলঙত পৰিয়ালটো, বৰষুণ আহে, জানে ছাটি এটাৰে পৰিয়ালটিক আৱৰি ৰাখিব খোজে ৷ বৰষুণ, ঠেক দলং, ছাটি আদি উপাদানবোৰে পৰিয়ালটিৰ আত্মিক বান্ধোন, দায়িত্ব, অৱলম্বন আনি কথাবোৰ মেটাফ’ৰৰ দৰে প্ৰকাশ কৰি দৃশ্যটিৰ বক্তব্যক চিনেমাৰ নন্দনতাত্বিক দিশৰ পৰা উচ্চতৰ পৰ্যায়লৈ লৈ গৈছে ৷ বিশাল, পৰিচ্ছন্ন প্ৰকৃতিৰ মাজত নদীৰ বুকুত খেলি থকা সমগ্ৰ পৰিয়ালটিৰ সুখী মুহূৰ্তৰ দৃশ্যটিও ছবিৰ বক্তব্যৰ শক্তিশালী প্ৰকাশ আৰু তাৰ আবেদনো মনত ৰৈ যোৱা ৷
ছবিখনৰ বক্তব্য আৰু নিৰ্মাণকৌশলৰ সৰলতাক ধৰি ৰাখিবলৈকেই দৃশ্যগ্ৰহনো সৰল ৷ বেচিভাগ ক্ষেত্ৰতেই কেমেৰাৰ ফ্ৰেম স্থিৰ ৷ এনেকুৱা ফ্ৰেমত শ্বটবোৰৰ কম্প’জিচন সুন্দৰকৈ কৰাত সীমাহীন সুবিধা পোৱা যায় যদিও কেমেৰামেন ৰীমা দাসে সেই সুবিধা গ্ৰহন কৰা নাই ৷ চিনেমাত চিত্ৰগ্ৰহনকাৰীৰ কাম অকল ফটোখিনি সুন্দৰকৈ তোলাই নহয়, ছবিখনৰ মূল বক্তব্যৰ দাৰ্শনিক দিশটোক দৃশ্যৰূপ দিয়াটোহে মূল কাম ৷ ‘তৰাজ হাজবেন্দ’ ছবিৰ অন্তৰ্নিহিত সংকট আছিল পত্নীৰ দৃষ্টিৰ পৰা গিৰিয়েকৰ পৰা পাবলগীয়া নিৰ্ভৰতাৰ অভাব ৷ ইয়াত দুখ আছে, অস্থিৰতা আছে, অভিমান আছে লগতে বিশ্বাসো আছে ৷ তৰাই কয় - ‘জান মানুহ হিচাপে ভাল, কিন্তু হাজবেন্দ হিচাপে ভাল নহয় ৷’ ছবিখনৰ দৃশ্যৰূপত এই ধৰণৰ জটিল গভীৰতাৰ চিনেমেটিক প্ৰকাশৰ কোনো চেষ্টা দেখা নাযায় ৷ কেমেৰাৰ সৰল আৰু প্ৰায় স্থিৰ ফ্ৰেমৰ মাজেৰে এক নিৰিহ সৰলতাৰ যি দৃশ্যৰূপ প্ৰস্তুত কৰা হৈছে সি ছবিৰ মূল বক্তব্যৰ বিৰোধিতা কৰিছে ৷ ৰীমা দাস ছবিখনৰ লেখক, পৰিচালক, চিত্ৰগ্ৰহনকাৰী আৰু সম্পাদক ৷ তেনে স্থলত ছবিৰ দৃশ্যৰূপটি অধিক মনযোগী আৰু বিশ্বাসযোগ্য হোৱা উচিত আছিল ৷ ছবিখনৰ চিত্ৰগ্ৰহনৰ কামটো যদিও দেখাত সৰল কৰি ৰখা হৈছে, কামটো আচলতে ইমান সহজ নহয় ৷ বিশেষকৈ ব্যস্ত ঠাইৰ বৰ্হিদৃশ্যবোৰত কমসংখ্যক কাৰিকৰী মানুহ লগত লৈ কৰা দৃশ্যগ্ৰহনত, য’ত আকৌ একেলগে শব্দগ্ৰহনো কৰা হয়, সেই অৱস্থাত ইমান হিচাপত কাম কৰিবলগীয়া হয় যে সৰল ৰূপটো হিচাপী ৰূপলৈ ৰূপান্তৰিত হোৱাটো স্বাভাবিক ৷ কিন্তু ৰীমা দাসে এই প্ৰতিকূল পৰিবেশতো কেমেৰাৰ সৰলতা লোপ পাবলৈ দিয়া নাই আৰু কেমেৰা নিয়ন্ত্ৰণৰ এই সন্তুলন ৰক্ষাৰ বাবে তেখেত প্ৰশংসাৰ যোগ্য ৷
ছবিখনৰ মূল চৰিত্ৰ জান আৰু তৰা ৷ দুয়োটি চৰিত্ৰকে লেখক-পৰিচালকে সুন্দৰভাবে নিৰ্মাণ কৰিছে ৷ অধিকাংশ সময়তে ঘৰৰ ভিতৰতে থকা বাবে তৰাৰ চৰিত্ৰৰ বৈশিষ্ট্য কম, সেইখিনি অভিনেত্ৰী তৰালী কলিতা দাসে সুন্দৰকৈ ফুটাই তুলিছে ৷ জানৰ চৰিত্ৰটিক বিচৰণ ভূমি যথেষ্ঠ আৰু লগতে কামৰ বৈচিত্ৰ্যও ভিন্ন ৷ অভিজিত দাসৰ চেহেৰাটো জানৰ চৰিত্ৰৰ লগত মিলি যোৱা কাৰণে পৰিচালকৰ কাম ভালেখিনি সহজ হৈছে ৷ কাহিনীয়ে বিচৰা মতে চৰিত্ৰটিয়ে ভাব আৰু আবেগৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰকাশ কৰিব নোৱাৰিলেও অভিজিত দাসে জানক বিশ্বাসযোগ্য কৰি তুলিব পাৰিছে ৷ ছবিত জানৰ মাক আৰু বায়েকৰ চৰিত্ৰ দুটিক কাহিনীৰ গুৰুত্বৰ লগত আনুপাতিক সংগতি ৰাখি উপস্থাপন কৰা নহ’ল ৷ জানে অভিযোগ কৰা মতে তৰাৰ বেয়া ব্যবহাৰৰ বাবেই মাকে ঘৰ এৰি গৈ বিবাহিতা বায়েকৰ লগত থাকে - জান আৰু তৰাৰ সংঘাটৰ ইয়ো এটা মূল কাৰণ বাবে মাক আৰু বায়েকৰ চৰিত্ৰ দুটি দৃশ্যৰূপত স্পষ্ট হোৱা উচিত আছিল ৷ শিশু চৰিত্ৰ দুটি সকলো দিশৰ পৰাই বিশ্বাসযোগ্য৷ ছবিখনত থকা আন বহু চৰিত্ৰই ঘটনাৰ প্ৰয়োজনতহে ওলাইছে, মূল কাহিনীৰ লগত বিশেষ ধৰণে জড়িত নহয় ৷ সেই চৰিত্ৰবোৰো আংগিক আৰু বাচিক উভয় দিশৰ পৰা বিশ্বাসযোগ্য আৰু এই বিশ্বাসযোগ্যতাই ছবিখনক সজীৱ কৰি ৰখাত সহায় কৰিছে ৷
ছবিখনত এটা কাহিনী কোৱা হৈছে আৰু এই কাহিনীটোক মসৃন ভাবে আগবঢ়াই নিবলৈ প্ৰয়োজনীয় কঠোৰতা আৰু কাৰিকৰী দক্ষতাৰ যি প্ৰয়োজন, সি এই ছবিত প্ৰকাশ নাপালে৷ প্ৰয়োজনহীনভাবে ওলমি থকা দৃশ্যবোৰ আঁতৰাই ছবিখন অধিক নিটোল কৰাৰ দায়িত্ব অকল সম্পাদকৰেই নহয়, পৰিচালকৰো ৷ দৃশ্যগ্ৰহনৰ সময়ত কৰা কষ্টৰ কথা মনত পৰিলে সম্পাদনাৰ টেবিলত দৃশ্য একোটা কাটি দিয়াত কষ্ট হয় ৷ এই ছবিতো পৰিচালক-সম্পাদকে একেই কষ্ট অনুভব কৰা যেন ভাব হয় ৷
পৰিবেশ আৰু জনসমাগম আদিৰ পিনে চাই অনুমান কৰি ল’ব পাৰি যে ছবিখনৰ কাহিনী কোভিদৰ আতংক কমি অহা সময়ৰ ৷ সেইবাবেই কোভিদ আক্ৰান্ত হৈ মানুহ ঢুকোৱা, পিপিই কিট পিন্ধি স্বাস্থ্যকৰ্মী এম্বুলেন্সত অহা আদি ঘটনাবোৰে কোনো ধৰণৰ উদ্বিগ্নতা বা সংশয় সৃষ্টি কৰিব নোৱৰাটোৱেই স্বাভাবিক আছিল আৰু উপস্থাপনো তেনে ধৰণেই কৰা হৈছে ৷ এই সময়খিনিয়ে মানুহক কষ্ট কৰি হলেও এটি নতুন জীৱনৰ পিনে আগবাঢ়ি যাবলৈ সাহস দিছিল আৰু ‘তৰাজ হাজবেন্দ’ ছবিখনৰ নায়ক-নায়িকাই বিভিন্ন ধৰণে সেই কথাকেই প্ৰকাশ কৰিছে ৷ এফালে ব্যবসায়ত লোকচান, আনফালে পৰিয়ালত সমস্যা, তাৰ পিচতো সেই সকলোৰে মুখামুখি হৈ তেওঁ বিপদৰ মুখামুখি হৈ নতুন জীৱনৰ পিনে আগবাঢ়িছে ৷ এই নায়ক হ’ল কোভিদে কোঙা কৰি দিয়া মানুহৰ প্ৰতিনিধি, বিপদৰ মুখামুখি হৈ তাক অতিক্ৰম কৰা মানুহৰ প্ৰতিনিধি ৷ এই আশাবাদক উপস্থাপন কৰিব পৰা বাবেই ৰীমা দাসৰ ‘তৰাজ হাজবেন্দ’ক কোভিদউত্তৰ কালৰ এক দায়বদ্ধ শিল্পকৰ্ম হিচাপে পৃথিবীৰ বিভিন্ন দেশে সন্মান প্ৰদৰ্শন কৰিছে ৷
প্ৰথম প্ৰকাশ | বসুন্ধৰা দৈনিক জনমভূমি | ২৯.১০.২৩
Saturday, October 28, 2023
'বহাগৰ দূপৰীয়া'ৰ পৰা 'বকুলৰ গোন্ধ'লৈ
Friday, October 20, 2023
শতবৰ্ষত আনন্দৰ দেৱতা
অকল অভিনেতাই নহয়, প্ৰযোজক আৰু পৰিচালক হিচাপেও ৰূপালী পৰ্দাৰ ব্যবসায়ৰ মাজত থাকিও তেওঁ হিট বা ফ্লপৰ হিচাপ কৰাৰ পৰিবৰ্তে কেৱল ছবি নিৰ্মাণ কৰি যোৱাৰ বাসনাৰেই আগবাঢ়ি গৈছিল ৷ দেবানন্দৰ জীৱনটোলৈ চালে দেখা যায় হিট বা ফ্লপ ছবিৰ কাহিনীয়ে তেওঁৰ জীৱনক একো বিশেষ ধৰণে প্ৰভাবিত কৰা নাই ৷ তেওঁৰ জীৱনক প্ৰভাবিত কৰিছে চিনেমাৰ প্ৰতি থকা তেওঁৰ পেছন, চিনেমাৰ প্ৰতি তেওঁ জীৱনটো কেনেদৰে সমৰ্পণ কৰিছে সেই কাহিনীয়ে ৷ আৰু তেওঁৰ জীৱনটোক প্ৰভাবিত কৰিছে জীৱনত তেওঁ লগ পাই অহা বিভিন্ন মানুহে যিবোৰে তেওঁৰ মনত কিবাকৈ হলেও দাগ কাটি গৈছে ৷
জীৱনটো তেওঁ উপভোগ কৰিছে, উপভোগ কৰিছে নিজৰ ধৰণে, আৰু এই উপভোগক তেওঁ নাম দিছে ‘ৰোমান্স’৷ সেইবাবেই তেওঁৰ আত্মজীৱনীৰ নাম ‘ৰোমান্সিং উইথ লাইফ’৷
দেবানন্দৰ চলচ্চিত্ৰ জীৱনলৈ চালে দেখা যায় তেওঁ সকলো সময়তে সকলোৰে মনযোগৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ থাকিব বিচাৰে ৷ নিজে প্ৰযোজনা কৰা চিনেমাৰ কথাটো বাদেই, আনে প্ৰযোজনা কৰা চিনেমাতো তেওঁ সেই সুবিধাটো গ্ৰহণ কৰিছিল ৷ অভিনেতা জীৱনৰ আৰম্ভণিতে, যেতিয়া চিনেমা এখনত চৰিত্ৰ এটাত অভিনয় কৰা সুবিধা পোৱাটোৱেই কঠিন কাম আছিল সেই পৰিবেশতো তেওঁ নিজৰ গুৰুত্বক মুহূৰ্তৰ বাবে হলেও আনৰ চকুত কমিব দিয়া নাছিল ৷ ৰূপালী পৰ্দাত আত্মপ্ৰকাশ কৰাৰ প্ৰায় লগে লগেই তেওঁ সেই সময়ৰ আটাইতকৈ নামী নায়িকাৰ বিপৰীতে যে অভিনয় কৰাৰ সুযোগ পাইিছল তাৰ কাৰণ আছিল তেওঁৰ আত্মপ্ৰেম আৰু আত্মবিশ্বাস আৰু তাক প্ৰকাশ কৰাৰ কৌশল ৷
অবিভক্ত ভাৰতৰ গুৰুদাসপুৰৰ পৰা আহি তেওঁ সপোন নগৰী মুম্বাই [তেতিয়াৰ] বোম্বে পাইিছল, লগত আছিল মাত্ৰ কেইিটমান টকা আৰু ৰূপালী আকাশত তৰা হৈ জিলিকি উঠাৰ মানসিক দৃঢ়তা ৷ জেপত পইচা নথকাত তেওঁ বিক্ৰি কৰি দিছিল তেওঁৰ ডাক টিকটৰ সংগ্ৰহ ৷ সেই বিক্ৰিৰ সময়তো তেওঁ কিন্তু সাহস বা নিজৰ দৃঢ়তাৰ খোপনি শিথিল হ’বলৈ দিয়া নাছিল ৷ জীৱিকাৰ বাবে তেওঁ মিলিটাৰি বিভাগৰ চিঠি চেঞ্চৰ কৰা কেৰাণীৰ কামত যোগ দিছিল ৷ কিন্তু তেওঁ সহকমীৰ্সকলৰ সন্মুখত তেওঁ বাৰে বাৰে ঘোষণা কৰিছিল যে তেওঁ এদিন তাৰকা হ’বই ৷ এফালে তাৰকা হোৱা সপোন, আনপিনে বৃটিচ চৰকাৰৰ চাকৰি, তাৰ মাজতো তেওঁ কিন্তু সমাজ আৰু সময়ৰ কথা পাহৰি যোৱা নাছিল ৷
দেবানন্দৰ প্ৰথম উল্লেখযোগ্য ছবি আছিল ‘হম এক হ্যেঁ’৷ হিন্দু মুছলিম সম্প্ৰীতিৰ বাণী বহন কৰা এই ছবিখনৰ মুক্তিৰ সময়তে ভাৰত দুভাগ হৈছিল ৷ ভাৰত বিভাজনৰ বেদনাই দেবানন্দক জোকাৰি গৈছিল ৷ ভাৰত বিভাজনে তেওঁক আন এখন ৰাষ্ট্ৰলৈ ঠেলি দিছিল, কিন্তু জীৱন আৰু জীৱিকাৰ বাবে তেওঁ ৰৈ গৈছিল আন এখন ৰাষ্ট্ৰত যিখন তেওঁৰ জন্মভূমি নাছিল ৷ জন্মভূমিৰ ছবি তেওঁঁৰ হৃদয়ৰ পৰা মচি দিব পৰা নাছিল ঠিকেই, কিন্তু তেওঁ কৰ্মভূমিকেই নিজৰ মাতৃভূমিৰদৰে জ্ঞান কৰিছিল ৷ তেওঁ লেখিছিল ‘জিন্নাই পাকিস্তান নামৰ এখন সুকীয়া মুছলিম দেশৰ দাবী তুলিছিল, বহুতে সেই দাবীক অবাস্তব কৌতুক হিচাপে গ্ৰহণ কৰিছিল ৷ ভাৰতৰ দৰে এখন বহু ধৰ্মৰ বহু ভাষাৰ দেশত কেনেকৈ হঠাতে কেৱল সম্প্ৰদায়ৰ ভেটিত চিনাকি কৰি এখন ঘৰৰ পৰা কেনেকৈ কেইজনমানক উলিয়াই নি শত্ৰু চুবুৰীয়া হিচাপে চাব পাৰি ? জিন্না সফল হৈছিল ৷ আৰু আমাৰ ভাৰতীয় নেতাসকলে লৰালৰিকৈ স্বাধীনতা লাভৰ সপোনত এটা অধিক সন্তোষজনক পথৰ বাবে কেইদিনমান অপেক্ষা কৰাৰ পৰিবৰ্তে বিভাজন পথটোকে মানি ল’লে ৷ তেওঁলোকৰ মূৰত সোমোৱা নাছিল যে ইংৰাজৰ দিন প্ৰায় শেষ, কাৰণ তেওঁলোকৰ শাসনৰ দিন শেষ হৈ আহিছে, তেওঁলোকে সামান্য প্ৰতিৰোধ প্ৰদৰ্শণ কৰিলেও ‘ভাৰত ত্যাগ’ কৰিবই লাগিব কাৰণ তেওঁলোকৰ উপনিবেশৰ দিন শেষ, কাৰণ দেশৰ শক্তিশালী নৈতিক শক্তিৰ পৰাহত কৰা সামৰ্থ তেওঁলোকৰ শেষ৷ তেওঁলোকৰ নিজৰ দেশতো অস্থিৰতা ৷ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধই তেওঁলোকৰ দেশৰ আৰু নৈতিক শক্তিৰ ককাঁল ভাঙি দিছে, তেওঁলোকক বিশ্বশক্তিৰ পৰা সংকুচিত কৰি আনি বিশ্বযুদ্ধৰ পিচত প্ৰথম শক্তিমান হিচাপে চিহ্নিত হোৱা আমেৰিকাৰ দ্বিতীয় তন্ত্ৰীলৈ ৰূপান্তৰিত কৰি দিছে৷ . . . সূৰ্যই আকাশৰ পৰা দেখাপোৱা খিনি চোৱাৰ দৃষ্টি আৰু ভবিষ্যদৃষ্টি থাকিলে ভাৰতীয় নেতৃত্বই ক্ষয়মান শক্তিৰ লগত বুজাপৰা কৰা প্ৰলোভনৰ পৰা নিজকে আঁতৰাই ৰাখিব পাৰিলেহেতেন৷ ’
অকল স্বাধীনতাৰ কথাই নহয়, ভাৰতৰ বিভিন্ন সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক কথাতো তেওঁৰ মত আছিল স্পষ্ট৷ ইন্দিৰা গান্ধীয়ে জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰা সময়ত তেওঁ চৰকাৰী কথাক সমৰ্থন নকৰি সংবাদ পত্ৰৰ শিৰোণামা দখল কৰিছিল ৷ তেওঁৰ এই সমাজ সচেতন মনটোৰ চিনাকি পোৱা যায় তেওঁ নিজে প্ৰযোজনা আৰু পৰিচালনা কৰা ছবিবোৰৰ বিষয়বস্তুৰ মাজত ৷ যি বিনোদন ছবিয়ে তেওঁক তাৰকাৰ মৰ্যদা দিছিল সেই বিনোদন ছবিৰ কাঠামোৰ ভিতৰত থাকিয়েই তেওঁ তেওঁৰ সমাজসচেতন মনটোৰ পৰিচয় দিছিল ৷ তেওঁৰ বিখ্যাত ছবি ‘হৰে ৰাম হৰে কৃষ্ণ’ৰ বিষয় বস্তু আছিল সেই সময়ৰ হিপ্পি কালচাৰ ৷ ‘দেশ পৰদেশ’ৰ বিষয় আছিল জীৱিকাৰ সন্ধানত বিদেশলৈ যোৱা ভাৰতীয়ৰ যন্ত্ৰণা ৷ ‘আৱাল নাম্বাৰ’ৰ বিষয় আছিল ক্ৰিকেট ৷
‘মই অবচেচদ ভাবে নিজকে প্ৰকাশ কিৰ ভাল পাও বুলি যিসকলে মোক সমালোচনা কৰে, সম্ভবতঃ তেওঁলোক সত্য যে মই যি কৰোঁ বা যি কওঁ সকলোতে মই কেন্দ্ৰবিন্দুত থাকিব বিচাৰোঁ ৷’ নিজকে কেন্দ্ৰবিন্দুত ৰাখিয়েই দেবানন্দ এদিন গুচি গৈছিল, কিন্তু ভাৰতীয় ছবিজগতৰ পৰা কেতিয়াও তেওঁৰ উপস্থিতি আঁতৰি নেযাব ৷
প্ৰথম প্ৰকাশ দৈনিক অসম কুৰি অক্টোবৰ ২৩
Saturday, October 14, 2023
গৌতম বৰাৰ উপন্যাস ‘নালন্দা- আনটিল উই মেট এগেইন’
অক্সফ'ৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰিবেশত আৰম্ভ হৈ¸ বিভিন্ন স্থানৰ মাজেৰে পাঠকক এটা যাত্ৰাত লৈ যোৱা অভিজ্ঞতাৰ কাহিনী হ’ল গৌতম বৰাৰ ‘নালন্দা- আনটিল উই মেট এগেইন’৷ এই কাহিনী এখন সুন্দৰকৈ লিখা উপন্যাস ৷ অক্সফ'ৰ্ডত অধ্যয়ন কৰা লেখকে লাভ কৰা ব্যক্তিগত অভিজ্ঞতাক নিজৰ উপন্যাসত এক আলোকময় চিত্ৰৰে আগবঢ়াইছে ৷ সহজবোধ্য বৰ্ণনা আৰু উদ্ভাৱনীমূলক গল্প কোৱাৰ ক্ষেত্ৰত কিতাপখনে পাৰদৰ্শিতা দেখুৱাইছে যদিও ইয়াত কিতাপখনৰ বৰ্ণনাৰ গতি অলপ সমস্যাযুক্ত ৷
মূলতঃ উপন্যাসখনৰ প্ৰথমাংশৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈছে পৰম্পৰা আৰু ইতিহাসেৰে ডুব যোৱা অক্সফ'ৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চৌহদত ফুলি উঠা প্ৰেম কাহিনী ৷ এই গ্ৰন্থখনত বৰাই শিক্ষানুষ্ঠানৰ ছাত্ৰ হিচাপে লাভ কৰা প্ৰত্যক্ষ অভিজ্ঞ তাৰ ভিত্তিত কাহিনীৰ অক্সফ'ৰ্ডৰ জীৱনৰ লগত সফলতাৰে বন্দী কৰিছে ৷ খুটিনাটিবোৰত তেওঁৰ মনোযোগ প্ৰশংসনীয় আৰু ই কাহিনীৰ বিশ্বাসযোগ্যতাত অৰিহণা যোগায় ৷ নিখুঁত হোৱাৰ প্ৰতি থকা এই মনোযোগৰ আধিক্যই অৱশ্যে কেতিয়াবা কেতিয়াবা কাহিনীটোৰ প্ৰবাহত মাজে মাজে বাধাৰো সৃষ্টি কৰিছে ৷ বিশেষকৈ প্ৰথম অধ্যায়বোৰত ইয়াক অলপ বেচিকৈয়ে অনুভব কৰা যায় ৷
‘নালন্দা’ৰ বাকধাৰা দৃশ্যমানভাবে সমৃদ্ধ, লেখকে প্ৰাঞ্জল চিত্ৰকল্প সৃষ্টি কৰিছে যাৰ ফলত গল্পৰ পৰিৱেশত সম্পূৰ্ণৰূপে নিমজ্জিত হোৱাটো পাঠকৰ বাবে সহজ হৈ পৰে ৷ এই কিতাপখনে কাহিনীৰ মাজে মাজে অক্সফ'ৰ্ডৰ আচৰিত স্থাপত্য, চিত্ৰময় বাগিচা, আৰু পৰিৱৰ্তিত ঋতুক জীৱন্ত কৰি তুলি পঢ়াৰ অভিজ্ঞ তাক সমৃদ্ধ কৰিছে ৷
উপন্যাসখনৰ মূল কাহিনীভাগ ফ্লেছবেকৰ ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে আৰম্ভ হৈছে ৷ এই কৌশলে কাহিনীটোত এক অনন্য স্তৰৰ আকষৰ্ণ আৰু কৌতূহল সংযোগ কৰে৷
বৰাৰ বৰ্ণনাত্মক দক্ষতা আৰু কাহিনী গঠন প্ৰশংসনীয় যদিও কিছু সম্পাদনাৰে গ্ৰন্থখনৰ গতি বৃদ্ধি কৰিব পৰা গ’লহেঁতেন ৷ কাহিনীটোৰ বৰ্ণনাৰ ক্ষেত্ৰত দেখা পোৱা শিথিলতাক কঠোৰ সম্পাদনাই অধিক সুখপাঠ্য কৰিব পাৰিলেহেতেন ৷ কিন্তু ইয়াৰ দ্বাৰা উপন্যাসখনৰ সামগ্ৰিক আকৰ্ষণৰ কোনো ক্ষতি নহয় ৷ উপন্যাখনৰ চৰিত্ৰসমূহক প্ৰাঞ্জলভাৱে অংকণ কৰা হৈছে, আৰু তেওঁলোকৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া-কলাপবোৰৰ প্ৰকাশত বুদ্ধিমত্তাৰ চিনাকি আছে ৷ এই বুদ্ধিমত্তাই চৰিত্ৰসমূহক গভীৰতা প্ৰদান কৰি তেওঁলোকৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ বিশ্বাসযোগ্যতা বৃদ্ধি কৰিছে ৷
ব্যতিক্ৰমী পৰিবেশ আৰু কাহিনীয়ে কাহিনীভাগ অসমীয়া ভাষাৰ অইন উপন্যাসৰ পৰা পৃথক কৰিছে ৷ শৈক্ষিক সাধনা, বন্ধুত্ব আৰু অপ্ৰত্যাশিত মোঁচৰৰ পটভূমিৰ এই উপন্যাসখন বহুদিনৰ পিছতো পাঠকৰ স্মৃতিত ৰৈ থকাৰ সম্ভাৱণা ৷
Friday, September 29, 2023
থেইজৰ দ্বিতীয় প্ৰকাশ
প্ৰথম প্ৰকাশৰ ছয় দশক সম্পূৰ্ণ কৰাৰ অাগমুহূৰ্তত 'থেইজ'ৰ ২য় প্ৰকাশ পাঠকৰ হাতত পৰিল ৷ প্ৰথম সংস্কৰণৰ প্ৰকাশৰ দায়িত্ব পালন কৰিছিল দত্তবৰুৱা এণ্ড কোম্পানীয়ে ৷ ২য় প্ৰকাশৰ দায়িত্ব অসম পাবলিছিং কোম্পানীয়ে হাতত লৈছিল ৷ প্ৰকাশৰ পাচতেই সংবাদটি বিভিন্ন মাধ্যমত প্ৰকাশ পালে ৷ তাৰ পাচত বহুজনৰ বিভিন্ন মন্তব্য ৷
ফেচবুকত এটা মন্তব্য শ্ৰীযুত জয়ন্ত শৰ্মাৰ ৷ তেখেতে লেখিছে - 'আমাৰ ঘৰৰ সন্মুখত থকা বজালী মহিলা সমিতিৰ পুথিভঁৰালত কিতাপখন বহুদিন দেখা আৰু পঢ়া মনত আছে। বেটুপাত প্ৰায় একে ধৰণৰে আছিল। আকৌ প্ৰকাশ হোৱাত আনন্দিত হ'লোঁ।'
টুইটাৰত শ্ৰীযুত কৃষ্ণ পূজাৰীয়ে লেখিছে - 'ক্লাছ নাইনত পুৰণি জহি যোৱা কিতাপ খন পাইছিলো। এক বিৰল পঠন আছিল।'
দেউতা জীয়াই থকা হ'লে এই মন্তব্যবোৰ শুনি খুব অানন্দ পালেহেতেন ৷
কিতাপখনৰ বেটুপাতৰ প্ৰসংগত শ্ৰীযুত বিদ্যুৎ কুমাৰ ভূঞাই লেখিছে - 'সৌৰীশ মিত্ৰৰ বেটুপাতে কথা কয়, সৌৰীশ মিত্ৰৰ বেটুপাতে পঢ়ুৱৈৰ সৈতে কিতাপখনৰ অন্তৰ্ভাগৰ কথা পাতে, সৌৰীশ মিত্ৰৰ বেটুপাতে তেওঁৰ বৌদ্ধিক আৰু বাহ্যিক- দুয়োটা দিশেৰে কিতাপখন সুন্দৰ কৰি তুলি ধৰে। অন্ততঃ অসমীয়া ভাষাৰ আগশাৰীৰ লিখক আৰু প্ৰকাশক বহুতৰে 'বেটুপাত' সম্পৰ্কে বিশেষ ধ্যান-ধাৰণা নথকাটো তেওঁলোকৰ কিতাপৰ বেটুপাতবোৰেই নীৰৱে ঘোষণা কৰি দিয়ে। এইখন কিতাপৰ বেটুপাতে মোক এইকেইটা কথা ক'বলৈ অনুপ্ৰাণিত কৰিলে।'
লেখিকা ডাঃ নমিতা বৈশ্যই কৈছে - তেখেতক কপি এটা লাগে ৷ দিম, কিন্তু এটা চৰ্তত- মোৰ ঘৰত পদধূলি দিলেহে দিম ৷
শ্ৰীযুতা প্ৰীতি বৰাই ফেচবুকত লেখিছে - 'এইখন সংগ্ৰহ কৰিম আগন্তুক গ্ৰন্থমেলাত।'
হিল্লোল কুমাৰ পাঠকে কপি এটা কিনিছে, ফটোখন মোলৈ হোৱাটছএপত পঠিয়াই দিছে ৷
Saturday, September 23, 2023
The Film That Brought Electricity to a Village
On the morning of April 17, 1971, Jiban Bora, a drama activist and film aficionado
from Panigaon, a village located around 370 km from Guwahati, arrived at the House of Baruah (refer to our previous feature in the series) and stepped up to the veranda. He was there to speak with Brajen Baruah and make a proposal for a film. Jaya Saikia, from Bora’s village, accompanied him. Saikia had already made her mark as a Bihu dancer and acted in Baruah's Mukuta (1970), a super hit film. She also worked as an artist in the Assam government’s Information and Publicity Department. Jiban Bora wrote about her: “Jaya Saikia, who acted with us in village theatre, brought glory to Panigaon by acting in the films Mukuta and Lalita (to be released later, in 1972), both directed by Brajen Baruah. Then, the idea of making a film was born in our group. ‘If Jaya, whom we taught, can make a film, why can't we?’” Multiple people from Panigaon had come together, raised money and were ready to make a film. Brajen Baruah's last two films at that point, Doctor Bezbarua (1969) and Mukuta (1970), had enjoyed unexpected commercial success. He was next making a relatively large-scale film, Lalita. At that point, Baruah would probably be the most reliable name as director for any new producer. Brajen Baruah agreed with Bora’s proposal and asked for the story; Jiban Bora gave him the story he had penned for his dream film.
Bora and his friends
registered a production company for the film in Panigaon. Pragati Cine
Productions was the first such company based out of a village in Assam. On
October 3, 1971, the company and the film were announced at a meeting in the
presence of the then Chief Minister, Mahendra Mohan Chowdhury.
There was, however, one
issue in Panigaon.
"I have come to this village from Guwahati to direct an Assamese film,” Brajen Baruah said at the meeting, “But, there is no electricity line in the village yet. How can I make a film without electricity? If our honourable Chief Minister can plan to bring electricity to this village as soon as possible, the village will be benefited."
Baruah's request touched the CM, who immediately ordered the state department concerned to take appropriate action. And within a few days, the village experienced something new and unexpected. Electricity supply had reached the Panigaon. The film changed a village before it was even born before any production began. This development — the steady supply of electricity — because of their film, spurred on the people involved in the production.
In Panigaon, Brajen
Baruah stayed at the house of Umesh Bora, a director at Pragati Cine
Productions. He was there for ten days when he started the initial work on the
film. After asking for electricity (and getting it too), the second thing
Baruah did in Panigaon was to reject the story that Pragati Cine Productions
had been preparing for the film. “I don't want to make any more melodramatic
films with such stories. You may find another story or writer.”
Jiban Bora, though, was
not to be disappointed. He wrote up a skeleton story overnight and narrated it
to Baruah. Although Baruah didn't like it entirely, he noted that it was better
than the previous one and started working on it. Discussions continued on how
to go ahead with the screenplay. There were corrections and rewrites — within
ten days, the story took a final shape and Baruah had written the screenplay.
Baruah and one of his colleagues, Amalendu Bagchi, also revised the screenplay
during the shoot.
While making Lalita
(1972), Brajen Baruah thought of changing his approach to filmmaking. One
time, he took his actors to show them Satyajit Ray’s 1955 classic, Pather
Panchali, during the shoot of one of their films. He was interested in
realistic stories, moving away from rhetorical ones as evidenced by his
comments on Bora’s original story. Baruah was a high-calibre music director as
well, with innumerable melodious and hit songs. All his previous films were
famous for their incredible compositions. Yet, he was eager to make Opaja Sonar
Mati (My Glorious Motherland) without any song. He told the producers bluntly,
“It's absurd to include a song in this film.”
Their interests,
however, could not be ignored for long. Baruah finally agreed to add three
songs to the film. The producers approached Ramen Baruah and Keshab Mahanta, a
close associate of Brajen and a leading poet, for the lyrics. Ramen Baruah
recorded three songs at the Technician Studio in Kolkata, performed by his
brother Dipen, and Pahari Saikia, Neelima Khatun and Krishna Barman — all three
of whom were already associated with Ramen. Those three songs found no place in
a commercial gramophone record (which needs a minimum of four songs) that
usually provided wide publicity for songs and in turn, for the films. In those
days, the first publicity platform was radio, followed by the public address
system — the sound system used at meetings, fairs and functions. Sound
operators would play these gramophone records before any major programme — this
style of promotion contributed immensely to the popularity of the songs. Owing to the absence of the records however,
the songs of OSM could not be played and did not get the recognition they might
have deserved. Those three songs were born of an assembly of famous and
talented people in the film and music industry of the era.
The fact that he wanted
to make Opaja Sonar Mati a songless film suggests a change in Brajen
Baruah's world of thought. His last film was Mamata (1973), where he also
starred in a song. After a film's business is over, if the songs are good and
readily available, the film lives for a long time. Thus, the songs from Mamata
are still popular today.
From the beginning, as
an actor, Brajen Baruah was a fan of natural acting, as seen more commonly in
Hollywood then. From his first film as music director-actor, Smriti Parsh
(1956), to Eto Sito Bahuto (1963), he always acted naturally. In Doctor
Bezbarua, he changed his style of acting, improvising an exaggerated portrayal
of the character to suit the dramatic nature of the story. He echoed that style
of acting in Barua'r Sansar (1970), directed by Nip Baruah, but returned to his
usual style in Mukuta (1970). He again went for a dramatic style for Lalita, in
demand with the theme and narrative style of the film. He played the role of a
village mahajan in Opaja Sonar Mati, assuming a natural acting style to play a rich
moneylender and landowner. As a director, however, he preferred realistic
films. We can assume that he was inspired by the work of Ray, Tapan Sinha and
others.
March 15, 1972: Jyoti Chitraban’s 35mm Arriflex camera, Brajen Baruah’s own sound recording equipment, and some artists, arrived in Panigaon. Baruah had arrived three days earlier, accompanied by his wife Anu Baruah and two young children — Manjyoti and Manami. Along with the artists from Guwahati and elsewhere, they had found a place in the spacious house of Umesh Bora.
March 17, 1972: A
prayer meeting was held in the morning. The shooting of the film started with a
shot of the Namghar Thapna at Umesh Bora's house (prayer room; Namghar is a
Hindu temple introduced by the Vaishnavite saint Sankardev. In Assamese
society, two types of Namghar exist - one personal, and the other a community
namghar. Thapana is the main altar of the Namghar where religious books are
kept).
The film was shot in
different parts of Panigaon and at the properties of Umesh Bora, Loknath Bora,
Praful Bora and Sagar Bora. For the urban part, they did the shootings at the
house of Abdul Naser in North Lakhimpur and the shops of Amarchand and
Ramprasad. The shooting at Lakhimpur was over on April 20, except for the three
songs.
The film was simple in
story and romantic in statement with a love story between a pair of youths.
There was a predictable storyline with a small dramatic element. There were
many types of characters, mostly rural. The actors, however, held the film with their
convincing performances. Brajen Baruah played a significant role in the
character of a greedy village merchant, somewhat of a villain. He tried to play
the character within the framework of realistic acting. In one scene, he was
reading a kirtan ghosa (religious text) on one side and beating his wife
simultaneously. There was nothing else in the film to show off his acting
talent or to put a remarkable impression on the audience. The scene's
inventiveness entertained the audience with a feeling distinct from what they
expected after Doctor Bezbarua.
Although Jaya Saikia
was the main inspiration for the film and it was produced in her village, she
did not play any character. This film was most important for the lead actor
Biju Phukan, who was trying to make his presence known in Assamese films. He had
had two moderately successful films before Opaja Sonar Mati, and desperately
needed a hit. Fortunately, OSM did it for him. Two of the female leads were
newcomers, Meena Das and Anuradha Saikia, who also made their mark with this
film.
"Brajen
Baruah is one of my favourite directors. He was a master at taking out good
acting from a performer. I will narrate to you one of my experiences. They
acted out the scene of me being angry with a man and breaking down in hatred.
He (the director) told me the day before that I didn't have a shooting
tomorrow. But the next day, suddenly, the assistant director came to pick me up
and said, 'Aren't you ready for shooting?' I replied that I only knew I had no
shooting today. Then everyone treated me rudely. That made me unhappy and
furious with everyone. I held back my tears. My acting came out without even
trying. I came to know everything after the shot. This was Brajen-da.” -Anuradha
Saikia (aka Manjula Baruah) on Brajen Baruah’s direction style.
The shooting of Opaja
Sonar Mati was over; only three songs at Golaghat were yet to be shot. The
distance between North Lakhimpur (Panigaon) and Golaghat is 615 km; this kind
of location shifting was a task for all. Incidentally, the entire technical unit
had a shooting schedule at Golaghat for the film Mamata. Nalin Duwara, the DoP
of Opaja Sonar Mati, was Mamata’s director. The unit worked for Mamata and then
resumed OSM’s shooting on June 17. They completed the shooting of the three
songs on June 25. Brajen Baruah picturised one song in the paddy fields of
Naharani village. Another neighbouring village, Barua Bamun Gaon, was the
shooting location for another song, with artists from the same village. The
last song demanded a loom and Brajen Baruah found Niru Gogoi's weaving loom
perfect for it.
After the completion of
OSM, the unit worked for Mamata and wrapped up the shooting work with the
picturisation of a song. Brajen Baruah also appeared as an actor in that song.
Nalin Duwara completed the shooting of Mamata on the evening of June 26.
The producer of Mamata
arranged the stay for Brajen Baruah at a forest department guest house at
Golaghat. On June 27, sound engineer Satish Chouhan and makeup artist Jogen Das
went to meet him. Reaching the guest house, they discovered that he was unwell.
Nalin Duwara, the
director of Mamata and cinematographer for most of Brajen Baruah's films,
called in doctors who arrived at the place and took him to a nearby hospital.
At the hospital, Baruah
asked the doctor: “Are you helpless, doctor?”
Those were his last
words.
Late at night, Satish
Chouhan put a spoonful of water in his mouth; the water did not go inside.
Brajen Baruah passed away that night.
Later, Nip Baruah,
Brajen Baruah's younger brother and a reputed film director himself, edited the
film and completed the post-production work. The film went on to win the Rajat
Kamal Award for Best Regional Language Film at the National Film Awards.
First publication|
https://www.incurato.com/the-film-that-brought-electricity-to-a-village
Tuesday, September 12, 2023
CNFF23 : a grand celebration of art and heritage
Advisory board member Rahul Rawail shared invaluable insights from his days in the film industry, offering guidance and techniques to budding filmmakers. Following this enlightening session, he unveiled Prantik Deka’s book 'Past Revisited,' a literary exploration of the cinema of Assamese. Prior to the screening of films, the curtains rose to a dance video interpretation by Prerona Bhuyan of Vande Mataram. The non-competition panorama included the premiere screening of Prabahini, directed by the VP of the Chalachitram Society, Prabal Khaund.
Festival Director Utpal Datta felicitates Piyush Roy
The Best Film from NE India Award was conferred upon Pranab Sarmah’s Mukha: the Mask. The film, says jury member Meghachandra Kongbam, “highlights the rich tradition of Mukha art in Assam which was introduced by the 15th century saint and cultural icon Shrimanta Shankardev in the performance of Bhaona, a form of dance drama depicting popular stories from Hindu Mythology and gives its uniqueness in the world of the Mask arts with captivating visuals. The film covers the craftsmanship of the artisans making the masks and individual efforts on the popularization of the art, even to attract the foreign tourists. This film will motivate the audience to ensure the flourishing of the rare beautiful art forms of the country.”
In addition to the Grand Jury Awards, House of Illusions, an indie film studio founded to encourage emerging filmmakers, set up an independent jury comprising sound designer Debajit Changmai and RV University professors Meera Baindur and Deepa Ganesh. Hira Das’ Kaankhowa, a text on ethics that lays bare the evils of collective oppression, won the House of Illusions Award for Best Short Fiction Film by a Woman Director. And Bobbeeta Sharma’s Jnanada: Reflections of Light and Shade, which reveals the early years of the cinema of Assamese in an autobiographical tone through the telling of the life story of its first actress, Jnanada Kakati, won the House of Illusions Award for Best Documentary by a Woman Director.
All Awards
♣ Best Film — Kameez, Director-producer: Dhrubajit Baishya
♣ Best Film from NE India — Mukha: The Mask, Director-producer: Pranab Sarmah
♣ Best Director — Biswajit Das (March)
♣ Best Screenplay — Gunjan Kashyap, (Home Brews: Struggles for a Tradition)
♣ Best Cinematography — Sumedha Bhattacharyya, (Mau: The Spirit Dreams of Cheraw)
♣ Jury Special Mention for Best Child Actor, Rajveer Pardeshi (Chirbhog)
House of Illusions Award
♣ House of Illusions Award for Best Short Fiction Film by a Woman Director
Kaankhowa — Director: Hira Das
Producers: Naren Das, Puspalata Roy, & Rachit Passi
♣ House of Illusions Award for Best Documentary by a Woman Director
Jnanada : Reflections of Light and Shade
Director-producer: Bobbeeta Sharma
Chalachitram was founded in 2017, primarily to explore the possibilities of cinema as a weapon to create awareness; and to exhibit the uniqueness and richness of our heritage, our pride.
Link https://cutt.ly/swxu47H9
x
Sunday, August 13, 2023
ছছিয়েল মিডিয়া আৰু মহিলাসমাজ
বাতৰি কাকতত প্ৰায়ে পঢ়িবলৈ পোৱা এটি খবৰ হ’ল ফেচবুকৰ যোগে চিনাকি হৈ বিভিন্ন পুৰুষ মহিলাৰ মাজত প্ৰেম হৈছে, কোনোবাই বিদেশৰ জোৱাই আনিছে কোনোবাই বোৱাৰী হৈ বিদেশ পাইছেগৈ ৷ তাৰ পাচত সুখৰ সংসাৰ বা লটিঘটি-অপৰাধ ইত্যাদি ৷ আৰু এবিধৰ খবৰ কমকৈ ওলায়- অমুক ঠাইৰ মহিলা বা যুৱতীয়ে ঘৰতে বহি দেশ বিদেশত কাপোৰ-অলংকাৰ-হস্তশিল্পৰ সামগ্ৰী বিক্ৰি কৰি আছে ৷ এই দুটা সাধাৰণ উদাহৰণহে মাত্ৰ৷ বাস্তবত সামাজিক মাধ্যমবোৰে জনজীৱনক ব্যাপক ধৰণে প্ৰভাবিত কৰিছে ৷ এই বিষয়টোকে লৈ অসম ডাউন টাউন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মেনেজমেন্ট বিভাগৰ সহযোগী অধ্যাপিকা মানসী মেধি ভূঞাই গবেষণা কৰি পি এইচ ডি ডিগ্ৰি লাভ কৰিছে ৷ সামাজিক মাধ্যম আৰু মহিলা বিষয়ত তেখেতৰ সতে হোৱা কথাবতৰাৰ এয়া সংক্ষিপ্ত ৰূপ -
প্ৰশ্নঃ যোৱা কেইবছৰমানৰ ভিতৰত অসমত ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ বিকাশ সন্দৰ্ভত আপোনাৰ মতামত কি ?
উত্তৰ: সুলভ মূল্যৰ স্মাৰ্টফোন আৰু ডাটা প্লেনৰ উপলব্ধতা বৃদ্ধি পোৱাৰ লগে লগে ৰাজ্যখনত ইণ্টাৰনেটৰ উত্থান ঘটিছে ৷ ফলত ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মসমূহ অসমৰ মানুহৰ জীৱনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈ পৰিছে, বন্ধু-বান্ধৱী, পৰিয়াল, আৰু সামগ্ৰিকভাৱে বিশ্বৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰিছে ৷ বিভিন্ন ছছিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মৰ ভিতৰত এতিয়াও ফেচবুক ৰাজ্যৰ অন্যতম জনপ্ৰিয় ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্ম ৷ মানুহৰ লগত সংযুক্ত হৈ থকা, আপডেট শ্বেয়াৰ কৰা, ইজনে সিজনৰ লগত মত বিনিময় কৰাৰ এক সাধাৰণ উপায় হোৱাৰ লগতে ব্যৱসায়, সংস্থা, আৰু গ্ৰাহকৰ ওচৰলৈ যাবলৈ ফেচবুক এক অপৰিহাৰ্য মঞ্চত পৰিণত হৈছে ৷ বাৰ্তা প্ৰেৰণ, ভইচ কল, মাল্টিমিডিয়া কণ্টেণ্ট শ্বেয়াৰ কৰাৰ বাবে হোৱাটছএপ বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আছে ৷ ইউটিউবৰ জনপ্ৰিয়তা দ্ৰুতগতিত বাঢ়িছে ৷ লগতে অসমৰ নৱপ্ৰজন্মৰ মাজত ইনষ্টাগ্ৰামৰ আকৰ্ষণ যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে ৷ ফটো, চুটি ভিডিঅ’ শ্বেয়াৰ কৰাৰ বাবে ই এক জনপ্ৰিয় মঞ্চত পৰিণত হৈছে ৷ এই প্লেটফৰ্মবোৰৰ তুলনাত অসমত টুইটাৰৰ উপস্থিতি তুলনামূলকভাৱে কম ৷ কিন্তু ৰাজহুৱা ব্যক্তি আৰু প্ৰভাৱশালী ব্যক্তিৰ বাতৰি, আলোচনা, আপডেটৰ প্ৰতি আগ্ৰহীসকলৰ বাবে ই প্ৰাসংগিক হৈয়েই আছে ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ দ্ৰুত বৃদ্ধিয়ে সুযোগ আৰু প্ৰত্যাহ৩ান দুয়োটাকে কঢ়িয়াই আনিছে ৷ ভুল তথ্য, ভুৱা বাতৰি, আৰু ঘৃণামূলক ভাষণ আদি কিছুমান বিষয়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যবহাৰকৰোঁতাসকল সজাগ হোৱাটো প্ৰয়োজনীয় ৷
প্ৰশ্নঃ ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ আগমনে মহিলাসকলক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিছে ?
উত্তৰ: ছ’চিয়েল মিডিয়াই অসমৰ নাৰীক প্ৰভাৱিত কৰিব পৰা কিছুমান দিশ এনেধৰণৰ - ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মসমূহে অসমৰ মহিলাসকলক নিজৰ মনৰ কথা প্ৰকাশ কৰাৰ প্লেটফৰ্ম দিছে ৷ এই অংশগ্ৰহণে মহিলাসকলক ৰাজহুৱা কণ্ঠস্বৰ হ’বলৈ উৎসাহিত কৰিছে ৷ তেনেদৰে অনলাইন কমিউনিটি আৰু সহায়ক গোট সৃষ্টি কৰাত সহায় কৰিছে য’ত অসমৰ মহিলাসকলে সমমনা ব্যক্তিৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰি বিভিন্ন সামাজিক কামত অংশ লৈছে ৷ এই নেটৱৰ্কসমূহ বিশেষকৈ গ্ৰাম্য অঞ্চলৰ সমৰ্থন আৰু সম্পদ লাভৰ ক্ষেত্ৰত ভৌগোলিক বাধাৰ সন্মুখীন হোৱা মহিলাসকলৰ বাবে মূল্যৱান ৷ অসমৰ নাৰী সম্পৰ্কীয় বিভিন্ন বিষয় যেনে- লিংগ সমতা, মহিলাৰ সজাগতা বৃদ্ধিত ছ’চিয়েল-মিডিয়াই যথেষ্ট সহায় কৰিছে ৷ ছছিয়েল মিডিয়াৰ বাবেও মহিলা উদ্যোগী আৰু স্বনিয়োজিত পেছাদাৰীসকলৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে ৷ অসমৰ মহিলাৰ ওপৰত ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ প্ৰভাৱ জটিল আৰু বহুমুখী বুলি স্বীকাৰ কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয় ৷ ই বহু ক্ষেত্ৰত ইতিবাচক পৰিৱৰ্তন আনিছে যদিও মহিলাসকলৰ বাবে এক নিৰাপদ আৰু সৰ্বাংগীণ অনলাইন পৰিৱেশ নিশ্চিত কৰিবলৈ এই বিষয়ত ভালেমান কাম কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে ৷
প্ৰশ্নঃ মহিলাৰ ওপৰত ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ প্ৰভাৱৰ সামগ্ৰিক ছবিখন কেনেকুৱা ?
উত্তৰ: ছ’চিয়েল মিডিয়াই মহিলাসকলৰ ওপৰত ইতিবাচক আৰু নেতিবাচক দুয়োটা প্ৰভাৱ পেলাইছে, তেওঁলোকৰ জীৱনৰ বিভিন্ন দিশত প্ৰভাৱ পেলাইছে, য’ত আত্মসন্মান, শৰীৰৰ প্ৰতিচ্ছবি, মানসিক স্বাস্থ্য, সম্পৰ্ক, পেছাদাৰী সুযোগ আদি অন্তৰ্ভুক্ত ৷ ব্যক্তিগত অভিজ্ঞতা, সাংস্কৃতিক পটভূমি, আৰু ছ’চিয়েল মিডিয়া ব্যৱহাৰৰ ধৰণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি এই প্ৰভাৱসমূহ যথেষ্ট ভিন্ন হ’ব পাৰে বুলি বুজাটো অতি প্ৰয়োজনীয়৷ ছ’চিয়েল-মিডিয়াই অবাস্তৱ সৌন্দৰ্য্যৰ মানদণ্ড আৰু তুলনামূলক কথাত অৰিহণা যোগাব পাৰে, যাৰ ফলত আত্মসন্মান আৰু শৰীৰৰ অসন্তুষ্টি বৃদ্ধি পায় ৷ মহিলাসকলে এই আদৰ্শগত প্ৰতিচ্ছবিৰ সৈতে খাপ খুৱাবলৈ হেঁচা অনুভৱ কৰিব পাৰে, যিয়ে তেওঁলোকৰ ভাবমূৰ্তিত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়া প্লেটফৰ্মত চাইবাৰ গুণ্ডাগিৰি আৰু অনলাইন হাৰাশাস্তিৰ ফলত মহিলাসকল প্ৰায়ে অসমতাপূৰ্ণভাৱে প্ৰভাৱিত হয় ৷ ইয়াৰ ফলত আৱেগিক দুখ, উদ্বেগ, আনকি হতাশাও হ’ব পাৰে ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ অত্যধিক ব্যৱহাৰৰ লগত নিসংগতা, উদ্বেগ, হতাশাৰ অনুভূতি বৃদ্ধি হ’ব পাৰে ৷ আপাত দৃষ্টিত নিখুঁত জীৱনৰ অবাস্তৱ চিত্ৰণে অপৰ্যাপ্ততা আৰু সামাজিক বিচ্ছিন্নতাৰ অনুভূতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে৷ ছছিয়েল মিডিয়াত মহিলাসকলে নিজৰ কণ্ঠস্বৰ উত্থাপন কৰা মঞ্চ এখন লাভ কৰিছে ৷ ইয়াৰ দ্বাৰা বিভিন্ন আন্দোলনে গতি লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে, লিংগ সমতা আৰু নাৰীৰ অধিকাৰৰ প্ৰসাৰ ঘটাইছে ৷ একেসময়তে কিন্তু মহিলাসকলে ছ’চিয়েল মিডিয়াত অনন্য গোপনীয়তা আৰু সুৰক্ষাৰ প্ৰত্যাহ৩ানৰ সন্মুখীনো হৈছে ৷ ছ’চিয়েল-মিডিয়াই সম্পৰ্কত ইতিবাচক আৰু নেতিবাচক দুয়োটা দিশতে প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে ৷ ই যোগাযোগৰ সুবিধা আৰু সংযোগ শক্তিশালী কৰিব পাৰে যদিও ঈৰ্ষা, বিশ্বাসৰ সমস্যা বা ভুল বুজাবুজিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে৷ আনহাতে, ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ অত্যধিক ব্যৱহাৰে সময় নষ্ট কৰিব পাৰে আৰু জীৱনৰ অন্যান্য ক্ষেত্ৰত উৎপাদনশীলতা হ্ৰাস কৰিব পাৰে ৷ মহিলাসকলে ছ’চিয়েল মিডিয়াত নিজৰ জীৱনক আনৰ সৈতে তুলনা কৰাৰ বাবে সহজলভ্য সমল পাব পাৰে, যাৰ ফলত অপৰ্যাপ্ততাৰ অনুভৱ আৰু আনৰ অনুভৱ হেৰুৱাই পেলোৱাৰ ভয়ৰো সৃষ্টি হ’ব পাৰে ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ কাষ চাপিব পৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা, কিন্তু একেলগে সুস্থ সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰা আৰু ইয়াৰ সম্ভাৱ্য প্ৰভাৱৰ বিষয়ে সচেতন হোৱাটোও সমানেই গুৰুত্বপূৰ্ণ ৷ প্লেটফৰ্ম, ব্যৱহাৰকাৰী, আৰু সমাজে একেলগে কাম কৰি মহিলা আৰু সকলো ব্যক্তিৰ বাবে অধিক ইতিবাচক আৰু সহায়ক ডিজিটেল পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিব লাগিব ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়া মহিলাসকলৰ বাবে ব্যক্তিগত আৰু পেছাদাৰী দুয়োটা জীৱনতে উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধিৰ এক শক্তিশালী আহিলা হ’ব পাৰে ৷
প্ৰথম প্ৰকাশ নিয়মীয়া বাৰ্তাৰ সুকন্যা ১২.৮.২৩
Thursday, August 10, 2023
তোমাৰ আকাশত তুমি উষ্ণ
তোমাৰ আকাশে তুমি উষ্ণ হয়ে আছ, তবু– বাহিৰেৰ আকাশেৰ শীতে নক্ষত্ৰেৰ হইতেসে ক্ষয়, নক্ষত্ৰেৰ মতন হৃদয় পৰিতেছে ঝৰে, ক্লান্ত হয়ে– শিশিৰেৰ মত শব্দ কৰে
বৰ্তমান প্ৰজন্মৰ মানুহৰ বাবে তচদ্দুক ইউচুফ এনে এক অকল্পনীয় অভিনেতা যাৰ প্ৰতিভাৰ নক্ষত্ৰ-বিস্ফোৰণ দেখাৰ সৌভাগ্য আমাৰ হোৱা নাই, দেখিছোঁ মাত্ৰ নিৰ্বাপনৰ পূৰ্বৰ ক্ষীণ স্থিৰ গম্ভীৰ দ্যুতি যাৰ তুলনা হয় সমগ্ৰ কোলাহলৰ পিচত নীৰৱ-নিৰ্জন চোতালৰ এচুকত জ্বলি ৰোৱা মাটিৰ চাকিৰ পোহৰৰ সতে যি পোহৰে এক নিৰ্মল পবিত্ৰ স্নিগ্ধতাৰে বুৰাই দিয়ে চৌপাশ আনকি দূৰৈৰ ছিদ্ৰহীন আন্ধাৰকো চৰ্তশূন্য প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে সমাগত প্ৰভাতৰ বাবে ৷ নিশাৰ মাটিৰ চাকি অকল নিশাৰ চাকিয়েই নহয়, ই সন্মানিত হয় পৰবৰ্তী প্ৰভাতৰ আহ্বায়ক হিচাপে ৷ কিন্তু তচদ্দুকৰ অকাল বিয়োগৰ পৰা অতিক্ৰান্ত হোৱা প্ৰায় তিনিটি দশকৰ তথাকথিত সাংস্কৃতিক আলোড়নৰ অন্ততো প্ৰত্যক্ষ কৰিব নোৱাৰিলোঁ সেই দীপ্ত প্ৰতিভাৰ সেই দ্যূতিয়ে প্ৰভাবিত বা উত্তেজিত কৰি তোলা কোনোবা পুৰুষক যাৰ চকুত আছে আলোকৰ সন্ধান ৷আমাৰ আগৰ প্ৰজন্মৰ মানুহ ভাগ্যবান এই বাবেই যে তেওঁলোকে মঞ্চত দেখা পাইছিল তচদ্দুক ইউচুফৰ পৰিচালনাৰ নাটক - ‘নাট্যকাৰৰ সন্ধানত ছয়টি চৰিত্ৰ’ অথবা ‘হাফ ট্ৰুথ’, দেখা পাইছিল কেনেদৰে তেওঁ অভিনেতা ৰূপে মঞ্চখনত বিচৰণ কৰে সিংহৰ দৰে, তেওঁলোকে শুনিছিল সেই গুৰুগম্ভীৰ কণ্ঠৰ ফুটবল খেলৰ ধাৰা বিবৰণী আৰু শুনিছিল ৰেডিঅ’ নাটত তেওঁ কৰা অনবদ্য অভিনয় ৷ নব শৰ্মা ৰচিত ‘শৃংগৰ ছাঁ’ নামৰ অনাতাঁৰ নাটখন আমাৰ প্ৰজন্মৰ মানুহেও শুনিছিল, অনুভব কৰিব পাৰিছিল কেনেদৰে একো একোটা শব্দৰ আবেগ, বুদ্ধি আৰু দক্ষতা মিশ্ৰিত উচ্চাৰণৰ মাজেৰে জন্ম হয় একো একোখন ছবিৰ– কেতিয়াবা তৈল চিত্ৰৰ দৰে গধুৰ, কেতিয়াবা সূক্ষ্ম ডিটেইলছৰ কাম থকা পানী ৰঙৰ ছবিৰ দৰে কোমল ৷ তেওঁৰ আছিল সেই অকল্পনীয় দক্ষতা যি দক্ষতাৰে তেওঁ বাক্য একোটি আধা উচ্ছাৰণ কৰিও নিৰ্ভুল ভাবে প্ৰকাশ কৰিব পাৰিছিল বাক্যটিৰ সম্পূৰ্ণ অৰ্থ আৰু ব্যঞ্জনা– সেই কথা লেখি থৈ গৈছিল নৱ শৰ্মাই, লেখিছিল -
এই নাটকত [শৃংগৰ ছাঁ] বিপ্লবী গেৰিলা নেতাৰূপী ইউচুফৰ মুখত এটা সংলাপ আছিল– মনত ৰাখিব, শত্ৰু যেতিয়া বন্দী হয়, আমি তাক বন্ধুৰ আচৰণ কৰোঁ ৷ কিন্তু বন্দী যদি শত্ৰু হ’ব খোজে আমি তাক শেষ কৰি দিও ৷’ ৰেকৰ্ডিং হৈ গ’ল ৷ মোৰ আজিও স্পষ্টকৈ মনত আছে, ডাবিঙৰ সময়ত মই প্ৰযোজকক ক’বলৈ বাধ্য হলোঁ যে ইউচুফৰ সংযত অভিনয়ে ইমান সফলভাবে চৰিত্ৰটোৰ মানসিক দৃঢ়তা প্ৰকাশ কৰিছে যে পিচৰ ‘আমি তাক শেষ কৰি দিওঁ’ অংশটোৰ আৰু প্ৰয়োজন নাই, সেয়ে কাটি দিয়া হওক ৷
তচদ্দুকৰ কণ্ঠ যিসকলৰ শুনাৰ সৌভাগ্য হৈছিল, তেওঁলোকৰ প্ৰত্যেকেই এটা দুখৰ বোজা মনৰ মাজত বহন কৰি থাকিব লাগিব– তচদ্দুকৰ সেই কণ্ঠৰ কোনা সঠিক বাণীবন্ধন ভবিষ্যতৰ বাবে ৰৈ নগ’ল ৷ কোনো নাটক, কোনো কবিতা আবৃত্তি, কোনো গদ্য পাঠ, একো নাই ৷ তচদ্দুকৰ বন্ধু সংখ্যা কম নাছিল, সংস্কৃতিবান-অৰ্থবান সকলো ধৰণৰ বন্ধুই তেওঁৰ আছিল, কিন্তু সেই সকলে কিয় তচদ্দুকৰ কণ্ঠৰ কিছু নমুনা বাণীবদ্ধ কৰি থোৱাৰ কথা নাভাবিলে, কিয় সেই কামটোক জাতীয় দায়িত্ব হিচাপে গ্ৰহণ নকৰিলে সেই কথা উত্তৰ বিচাৰি এতিয়া একো লাভ নাই ৷
কেৱল আছে কেইখনমান চিনেমা– সেই কেইখনত পোৱা যাব তেওঁৰ অভিজাত চেহেৰা, কণ্ঠ, কেমেৰাৰ ফ্ৰেমটোক দমন কৰি ৰাখিব পৰা অভাবনীয় ব্যাখ্যাতীত উপস্থিতি আৰু অভিনয়– অভিনয়ৰ কথাটোত কিছু সন্দেহ ৰৈ যায়, কাৰণ তেওঁ যিবোৰ ছবিত অভিনয় কৰিছিল সেইবোৰত তেওঁৰ দৰে প্ৰতিভাধৰ ব্যক্তিৰ কৰিবলগীয়া বিশেষ একো নাছিল ৷ তেওঁৰ অসামান্য যাদুকৰী উপস্থিতিয়েই পৰ্দাখন নিস্প্ৰভ কৰি তুলিছিল আৰু তাৰ লগত আছিল বিৰল বেৰিটোন ভইচ ৷ ভাবিলে দুখ লাগে অসমীয়া চিনেমাই তেওঁক তেওঁৰ জোখৰ এটা ভাল চৰিত্ৰ দিব নোৱাৰিলে ৷ সমৰেন্দ্ৰ নাৰায়ন দেৱৰ ‘অৰণ্য’ ছবিত তেওঁ আছিল ভিলেইন- সকলো দিশৰ পৰা অলপ চকুত লগা, জনচ মহলীয়াৰ ‘দূৰণীৰ ৰং’ ছবিত তেওঁৰ চফিটিকেটেড লুকটোৰ ভাল ব্যবহাৰ কৰা হৈছিল, নিপ বৰুৱাৰ ‘বৰুৱাৰ সংসাৰ’ ছবিৰ দুৰ্বল, অসহায়, দুখীয়া স্কুল মাষ্টৰৰ চৰিত্ৰত তেওঁক কোনোপধ্যেই মানি ল’ব নোৱাৰি– আৰু সেইটো চৰিত্ৰত তেওঁৰ সেই শক্তিশালী আৰু গধুৰ কণ্ঠৰ কোনোপধ্যেই নিমিলে ৷ এইবোৰৰ মাজতে তচদ্দুকে অভিনয় কৰিছিল সমৰেন্দ্ৰ নাৰায়ন দেৱৰ ‘পুতলা ঘৰ’ ছবিত, সেই ছবিত তেওঁ কণ্ঠৰ সন্মান ৰক্ষা কৰিব পৰা বা ব্যবহাৰ কৰিব পৰা কোনো সংলাপ নাছিল, কিন্তু আছিল চিনেমেটিক অভিনয়ৰ বাবে দুটামান সুন্দৰ মুহূৰ্ত– তাৰে এটা, ছবিৰ শেষত, গাঁৱৰ মৌজাদাৰ তচদ্দুকৰ পুত্ৰ দুৰ্ঘটনাগ্ৰস্ত হৈ হস্পিতালৰ বিছনাত শয্যাগত, তেওঁক লগ পাবলৈ আহি লগ পালে হস্পিতালৰ কোঠাৰ পৰা ওলাই অহা এক অপৰিচিত যুৱতীক– তেওঁৰ মনত উদয় হোৱা সহস্ৰ প্ৰশ্ন এটা শব্দৰে ওলাই আহিল - ‘তুমি ? ’ লগে লগে ছবি শেষ– এটা অতি জটিল সামৰণি আৰু তাতকৈও জটিল সেই মুহূৰ্তৰ প্ৰশ্ন-ৰহস্যক এটি মাত্ৰ শব্দ আৰু অভিব্যক্তিৰে প্ৰকাশ কৰাটো, সেই পৰীক্ষা সফলতাৰে উত্তীৰ্ণ হৈ তচদ্দুকে পোৱা সীমিত সুবিধাৰ সঠিক ব্যবহাৰ কৰাই নহয় এখন অগতানুগতিক ছবিৰ পৰিচালকক দি গ’ল ব্যতিক্ৰমী চিন্তাৰ সাহসৰ বাবে যোগ্য উপহাৰ ৷ ইন্দুকল্প হাজৰিকাৰ জোৰা-তাপলি মৰা ছবি ‘নিয়তি’ত তেওঁ অভিনয় কৰিছিল এটি অবিকশিত চৰিত্ৰত কিন্তু তাত লাভ কৰিছিল এটি ‘ফিল্মি’ সংলাপ কোৱাৰ সুবিধা - নায়িকাৰ ঘৰত ড্ৰাইভাৰৰ ভেশচন ধৰি থকা ভিলেইনে শেষত নায়িকাক নিজৰ পৰিচয় দিছে - ‘তোমাৰ আজীৱন ড্ৰাইভাৰ বিষ্ণু’৷অকল চেহেৰা, কণ্ঠ আৰু অভিনয় দক্ষতাই তচদ্দুকক এক বিৰল শিল্পীব্যক্তিত্বলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা নাছিল ৷ এই গুণবোৰৰ লগত তেওঁৰ আছিল সাহিত্য অধ্যয়নৰ প্ৰতি গভীৰ অনুৰাগ ৷ অসমীয়া-হিন্দী-বঙালী-ইংৰাজী আৰু কিছু পৰিমাণে উৰ্দ্দু- এই ভাষাকেইটাৰ সাহিত্যৰ লগত তেওঁৰ আছিল গভীৰ পৰিচয় আৰু আছিল সাহিত্যৰ সৌন্দৰ্যসুধা পান কৰাৰ অদমনীয় আকুলতা ৷ সেইবাবেই তেওঁ বিচাৰি উলিয়াব পাৰিছিল জে বি প্ৰিষ্টলিৰ ‘এন ইন্সপেক্টৰ কলছ’ আৰু ভবেন্দ্ৰ নাথ শইকীয়াৰ হতুৱাই অনুবাদ কৰাই মঞ্চস্থ কৰিছিল ৷ নিজে অনুবাদ কৰিছিল ‘দা হাফ ট্ৰুথ’৷ তেওঁ কোনো নাট্য বিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ নাছিল য’ত নেকি তেওঁ পৰিচয় লাভ কৰিব পাৰে বিশ্ববিখ্যাত নাটকৰ, তেওঁ নাটকৰ লগত পৰিচিত হৈছিল সাহিত্যৰ পাঠক হিচাপেই আৰু তাৰ পৰা বিচাৰি উলিয়াইছিল লৈছিল সেই নাটকক মঞ্চলৈ লৈ যোৱাৰ গোপন মন্ত্ৰ ৷
তেওঁৰ সাহিত্য অনুৰাগ অকল অধ্যয়নতেই আবদ্ধ নাছিল, দুই একৰ এৰাব নোৱৰা দাবীত হাতত তুলি লৈছিল কলম, উপহাৰ দিছিল একোটি সুন্দৰ লেখা– সেইবোৰত ক’ব খোজা কথাৰ লগতে প্ৰকাশ পাইছিল সাহিত্যৰ নন্দনতত্ত্বৰ প্ৰসংগত তেওঁৰ উপলব্ধি ৷ এই গুণে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল তেওঁৰ ‘অথৰশ্বিপ’৷ তেওঁৰ সীমিত সংখ্যাৰ লেখাৰ মাজতে এই অথৰশ্বিপৰ প্ৰমাণ পোৱা যায় ৷ সাংবাদিক প্ৰণব কুমাৰ বৰাৰ জোৰ-জবৰদস্তিৰ অন্তত তেওঁ হলিউদৰ এক প্ৰেম কাহিনী লেখিছিল, লেখাৰ অব্যৰ্থ শিৰোণামা দিছিল ‘প্ৰেমৰ কথাটো আৰু আনক ক’ব নোৱাৰি’৷ নীলাচল কাকতত হোমেন বৰগোহাঞিৰ দাবীত লেখিছিল নিজৰ জীৱনৰ কিছু কথা ৷ মই সম্পাদনা কৰা ‘চলচ্চিত্ৰ কথা’ নামৰ সংকলনটিৰ বাবেও তেওঁ মোৰ হাতত তুলি দিছিল চলচ্চিত্ৰ আৰু সৃজনীশীল কল্পনা বিষয়ক এটি প্ৰবন্ধ ৷
শ্ৰদ্ধেয় পবিত্ৰ কুমাৰ ডেকাই দিয়া চিঠি এখন লৈ প্ৰায় তিনি দশক আগতে তেওঁৰ ঘৰ ওলাইছিলোঁ, ৰূপকাৰৰ বাবে সাক্ষাৎ লোৱাৰ বাবে ৷ সেই সময়তে মই তেওঁৰ ওচৰ চাপি গৈছিলোঁ, ঠিক যোৱা নহয়, শিল্প-সাহিত্যৰ বিষয়ে তেওঁ ধাৰণ কৰা উচ্চ আদৰ্শই আছিল সেই আকষৰ্ণৰ মূল ৷
ড্ৰয়িং ৰূমত বহি তেওঁৰ কণ্ঠত তেওঁৰ প্ৰিয় কবি হীৰেণ ভট্টৰ কবিতা শুনাৰ বিৰল সৌভাগ্য হৈছিল ৷ এদিন কৈছিলোঁ - আপোনাৰ কণ্ঠ গ্ৰীক ভাস্কৰ্যৰ দৰে ওজন থকা, কঠোৰ আৰু টান ৷ আপোনাৰ কণ্ঠত ভাল লাগিব জীবনানন্দ আৰু নৱকান্তৰ কবিতা ৷ বহি থকাৰ পৰা তেওঁ ভিতৰলৈ উঠি গৈছিল আৰু অলপ পিচত হাতত লৈ আহিছিল দুখন কিতাপ, ব্ৰাউন কাকতেৰে কোভাৰ লগোৱা ৷ শুনাইছিল নৱকান্ত বৰুৱাৰ ৰাৱণ আৰু জীবনানন্দৰ বহু কবিতা ৷
এতিয়া আৰু ভাবি লাভ নাই সিদিনা কিয় মোৰ হাতত নাছিল টেইপ ৰেকৰ্ডাৰ ৷ সেই কণ্ঠ ধৰি ৰাখিব পৰা হ’লে ? আজিও টেইপ ৰেকৰ্ডাৰ অবিহনেও মোৰ কাণত বাজি থাকে -
সমস্ত দিনেৰ শেষে শিশিৰেৰ শব্দেৰ মতন সন্ধ্যা আসে, ডানাৰ ৰৌদ্ৰেৰ গন্ধ মুছে ফেলে চিল, পৃথিবীৰ সব ৰং নিভে গেলে পাণ্ডুলিপি কৰে আয়োজন, তখন গল্পেৰ তৰে জোনাকিৰ ৰঙে জিলমিল, সব পাখি ঘৰে আসে– চব নদী– ফুৰায় এ জীবনেৰ সব লেনদেন, থাকে শুধু অন্ধকাৰ, মুখোমুখি বসিবাৰ বনলতা সেন ৷
তচদ্দুকক লগ নোপোৱা হলে আমিও হয়তো অনুভব নকৰিলোঁহেতেন কি অন্ধকাৰৰ সন্মুখত আমি এতিয়াও বহি আছোঁ ৷
'আমাৰ চিনাকি তচদ্দুক ' কিতাপখন মোৰ সম্পাদনাত বিস্ময় প্ৰকাশনে প্ৰকাশ কৰিছিল ৷ বেটুপাতৰ ফটোখন মই তোলা, বেটুপাতটি সজাই দিছিল বেণু মিশ্ৰই ৷ কিতাপখন এতিয়া উইকিচোৰ্চত পোৱা যায় ৷ ইয়াতে লিংকটো দিয়া হ'ল - https://cutt.ly/TwfWuR6k
Wednesday, August 2, 2023
পবিত্ৰ গংগাত কিলবিলাই থকা বিষাক্ত সাপ
ৰাজীব মালহোত্ৰা আৰু বিজয়া বিশ্বনাথনে যুটীয়া ভাবে প্ৰণয়ন কৰা ডিমাই আকৃতিৰ এই কিতাপখনৰ পৃষ্ঠাসংখ্যা এনেধৰণৰ- মূল পাঠ ৬৪১, পাদটীকা ৬৩ পৃষ্ঠা, গ্ৰন্থপঞ্জী ৫৮ পৃষ্ঠা আৰু ইনডেক্স ৪৩পৃষ্ঠা ৷ বিষয়টিৰ ব্যাপ্তি আৰু গুৰুত্বৰ প্ৰসংগটি তথ্যপূৰ্ণ কৰি তোলাৰ বাবে লেখকদ্বয়ে কৰা অধ্যয়ণ, তথ্যসংগ্ৰহ আৰু প্ৰাসংগিক বিষয়ৰ কৰা আলোচনাৰ ব্যাপক আৰু গভীৰতাৰ এখন আবয়বিক ছবি এই পৃষ্ঠাসংখ্যাৰ পৰাই স্পষ্ট হৈ পৰে ৷
‘গংগাত লুকাই থকা সাপ’ শব্দকেইটাই প্ৰকাশ কৰা অৰ্থ হ’ল পবিত্ৰ ভাৰতভূমিত লুকাই থকা বিপদ বা আতংক ৷ ভাৰতৰ বিপদ বা ভাৰত আতংকিত হ’ব লগা কাৰণবোৰ কি কি ?
পাকিস্থানৰ শত্ৰুসুলভ ব্যবহাৰ, চীনৰ আগ্ৰাসনী চেষ্টাৰ ধাৰাবাহিকতা, দেশৰ ভিতৰৰ আৰু বাহিৰৰ সন্ত্ৰাষবাদী আক্ৰমণ, দেশৰ ভিতৰত থকা সন্ত্ৰাষবাদী শক্তিক বাহিৰৰ পৰা কৰি অহা পৃষ্ঠপোষকতা- এফালে এইবোৰ কাৰণ আৰু আনফালে হ’ল দেশৰ ভিতৰতে থাকি দেশৰ অন্যায় কৰিব পৰা শক্তিক কৰা সমৰ্থন, ৰাষ্ট্ৰবিৰোধী কামৰ প্ৰচাৰ, ৰাষ্ট্ৰখনৰ বৌদ্ধিক শক্তিক অৱমাননা, সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্যক হীন হিচাপে প্ৰদৰ্শন কৰা মানসিকতাক উৎসাহ যোগোৱা আদিৰ দৰে কাৰ্যবোৰ ৷ কিছু কামৰ এটা আবয়বিক চৰিত্ৰ আছে, কামৰ ফল আৰু প্ৰতিক্ৰিয়া সহজে প্ৰত্যক্ষ কৰিব পৰা বিধৰ, যেনে সন্ত্ৰাষবাদীৰ আক্ৰমণ ৷ কিন্তু কিছুমান কামৰ ফল যুগপৎ প্ৰকাশিত নহয়, তাৰ প্ৰতিক্ৰিয়াৰ ফল পোহৰলৈ আহে লাহে লাহে, কথাবোৰ সহজবোধ্য হৈ স্পষ্ট ৰূপ লোৱালৈকে সি কৰিব পৰা ক্ষতিখিনি কৰি পেলায় ৷ এনেকুৱা পৰিকল্পিত কামৰ প্ৰতিফলনৰ শেহতীয়া উদাহৰণ ‘টুকৰে টুকৰে গেঙ’ৰ কাৰ্যকলাপ ৷ এই টুকৰে টুকৰে গেঙৰ জন্ম আৰু বৰ্ধন আকস্মিক উন্মাদনাৰ ফল নহয়, ই আছিল এক পৰিকল্পিত আৰু দীৰ্ঘকালীন প্ৰচেষ্টাৰ ফল ৷ এনে ধৰণৰ বিভিন্ন দীৰ্ঘকালীন প্ৰচেষ্টা, তাৰ নেপথ্য কাহিনী, লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্য আৰু এইবোৰৰ নেপথ্যত থকা শক্তি- এইবোৰেই গংগাত লুকাই থকা সাপ ৷ এনে সাপবোৰৰ জন্ম, বিকাশ আৰু কাৰ্যপ্ৰণালীৰ এক তথ্যনিৰ্ভৰ নিৰ্মোহ বিশ্লেষণৰ সাধনাৰ ফলতেই এনে এখন কিতাপৰ জন্ম হৈছে যিখন কিতাপে চিন্তাৰ দুৱাৰ মুকলি কৰি দিয়াই নহয়, এটা সামাজিক বিপ্লবৰো আৰম্ভণি কৰিছে ৷
ভাৰতে কেতিয়াও পৰৰাজ্যৰ ওপৰত চকু দিয়া নাই, কোনো ধৰণৰ আগ্ৰাসনৰ অংশ হোৱা নাই ৷ কিন্তু ভাৰতৰ প্ৰাচীন সংস্কৃতি আৰু সভ্যতাৰ ওপৰত বিভিন্ন দিশৰ পৰা অহৰহ আক্ৰমণ চলি আহিছে, এটা আক্ৰমণ চলিছে শাৰীৰিকভাবে আনটো আত্মিক ভাবে ৷ বৃটিচৰ সময়ৰে পৰা এটা বাকধাৰাৰ প্ৰচলন কৰা হৈ আহিছে যে বৃটিচৰ ইংৰাজী শিক্ষাইহে ভাৰতক শিক্ষাৰ পোহৰ দিলে ৷ এই কথাটোৰ প্ৰচাৰে ইমানেই সমৰ্থন লাভ কৰিছিল যে অতীত ভাৰতৰ শিক্ষা আৰু সংস্কৃতিৰ কথা লাহে লাহে অদৃশ্য হৈ পৰাৰ দৰে বাধ্য হ’ল ৷ বৃটিচ অহাৰ পাচৰ পৰাহে ভাৰত আধুনিক হ’ল বুলি এটা ধাৰণাক বিভিন্ন প্ৰকাৰে প্ৰতিষ্ঠিত কৰিবলৈ চেষ্টা চলাই অহা হ’ল ৷ বৃটিচৰ শিক্ষা পৰামৰ্শদাতা মেকুলিয়ে সেই কাম কৰিছিল নিজৰ ৰাষ্ট্ৰৰ আধিপত্য বিস্তাৰৰ বাবে আৰু তেওঁ উপলব্ধি কৰিছিল যে ভাৰতৰ ঐতিহ্য আৰু স্বাভিমানত আঘাত হানিব পাৰিলেহে তেওঁৰ উদ্দেশ্য সফল হ’ব ৷ ভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ পাচতো কিন্তু এই দিশত ভাৰত স্বাধীন হ’ব নোৱাৰিলে ৷ ভাৰতীয়ৰ বৌদ্ধিক দিশৰ লালন-পালন এতিয়াও মেকুলিৰ নীতি মতেই চলি আছে ৷ তাৰ লগত গোট খাইছে ইটালিয়ান কমিউনিষ্ট নেতা আৰু লেখক এন্টনিও গ্ৰামস্কিৰ ‘কালচাৰেল হেযিমনি’ সূত্ৰ ৷ বাবা ৰামদেবৰ আয়ুৰ্বেদে প্ৰসাৰ লাভ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰা সময়তে কমিউনিষ্ট কৰ্মী বৃন্দা কাৰাটে কৈছিল যে পটঞ্জলিৰ সামগ্ৰীত মানুহৰ হাড়ৰ গুৰি মিহলোৱা থাকে ৷ অনুসন্ধানত এই কথা প্ৰমাণ নহ’ল ৷ বৃন্দা কাৰাটৰ এই আক্ৰমণ অকল ৰামদেবৰ ওপৰতেই নহয়, এই আক্ৰমণৰ মূল লক্ষ্য আছিল ভাৰতীয় সম্পদ আয়ুৰ্বেদ ৷ এইবোৰ একো একোটা বিক্ষিপ্ত ঘটনা নহয়, গ্ৰামস্কিয়ে প্ৰচাৰ কৰা সাংস্কৃতিক হেযিমনি তত্বৰ ব্যবহাৰিক ৰূপ ৷ ভাৰতৰ বিশাল ভূখণ্ড আৰু মানব সম্পদৰ প্ৰতি আগ্ৰাসী দৃষ্টিৰ অভাব নাই ৷ এতিয়া দেশজয়ৰ ধাৰণা সলনি হৈছে, মানব সম্পদৰ ওপৰত আধিপত্য কৰিব পৰাটোৱেই দেশজয় আৰু এই দেশজয় বৌদ্ধিকভাবেহে সম্ভব ৷‘স্নেকছ ইন দা গংগা ব্ৰেকিং ইণ্ডিয়া টু পইন্ট জিৰো’ত বিভিন্ন প্ৰসংগেৰে বাখ্যা কৰিছে কেনেকৈ কৌশলেৰে ভাৰতৰ স্বাভিমানত আঘাত কৰিব পৰা কামৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্থানৰ পৰা পুঁজি আৰু পৰিকল্পনাৰ যোগান ধৰা হয় ৷ কিতাপখনৰ মূল বক্তব্যত প্ৰকাশ পাইছে যে এই স্তৰৰ আপাত অস্পষ্ট ভাবুকি যিকোনো দেশৰ বাবেই বিপদজনক, কিন্তু ই ভাৰতৰ দৰে বৈচিত্ৰপূৰ্ণ সাংস্কৃতিক পৰম্পৰাৰ সন্মিলিত ভূখণ্ডৰ বাবে আটাইতকৈ ডাঙৰ ভাবুকিৰ সৃষ্টি কৰে ৷
পৃথিবীৰ বিভিন্ন ঠাইৰ নেতিবাচক শক্তিসমূহে ভাৰতৰ প্ৰভাবশালী প্ৰতিষ্ঠানসমূহত অনুপ্ৰৱেশ কৰি তাৰ মাধ্যমেৰে বিষাক্ত পদাৰ্থ বিতৰণ কৰি সমাজখনক প্ৰদূষিত কৰি আহিছে ৷ এই কিতাপখনে এই দিশবোৰ উপযুক্ত তথ্যৰ বাখ্যাৰে সহজবোধ্য কৰি তুলিছে ৷ নাজী আক্ৰমণত জাৰ্মানৰ পৰা পলাই গৈ আমেৰিকাত থাকিবলৈ লোৱা জাৰ্মান দাৰ্শনিক জুৰজেন হেবাৰমাছছে মাৰ্ক্সবাদক আমেৰিকাৰ প্ৰেক্ষাপটত নতুনকৈ বাখ্যা কৰি জন্ম দিয়া আমেৰিকান মাৰ্ক্সবাদে কেনেদৰে আমেৰিকান বৰ্ণবাদক নতুন ধৰণে বাখ্যা কৰিছিল আৰু এটা সময়ত হাৰ্বাৰ্দ বিশ্ববিদ্যালয় আৰু কলম্বিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যয়ণ সংগঠনসমূহৰ মাজেৰে সেই বাখ্যাই আহি ভাৰতৰ জাতি ব্যবস্থাক কেনেদৰে নতুন ধৰণে গঢ় দিয়াৰ চেষ্টা কৰিছিল সেই কথা কিতাপখনত বিতংভাবে অালোচনা কৰা হৈছে ৷ আমেৰিকাৰ ‘বগা’ আৰু ‘ক’লা’ৰ বৰ্ণবাদক ভাৰতত প্ৰতিষ্ঠা কৰিব বিচৰা হৈছিল দলিত আৰু উচ্ছবৰ্ণৰ সংজ্ঞাৰে ৷ দলিতসকলৰ দলটো বৃদ্ধি কৰিবলৈ লাহে লাহে তাত মুছলমান আৰু কুইয়াৰ সম্প্ৰদায়কো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল ৷ এই কথাবোৰ বিতংভাবে কিতাপখনত বাখ্যা কৰা হৈছে আৰু এই বাখ্যাবোৰে সমাজৰ প্ৰতি আগ্ৰহী লেখক আৰু পাঠকক নতুন চিন্তাৰ খোৰাক যোগাব ৷
কেনেদৰে বৌদ্ধিক পৰিবেশ-তন্ত্ৰৰ মাজেৰে হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ দৰে বিখ্যাত শিক্ষাপ্ৰতিষ্ঠানে আমেৰিকান এজেন্দা ভাৰতত বিয়পাই দিয়া কাম সম্পাদন কৰে সেই কথাৰ আলোচনাই কিতাপখনৰ ভালেখিনি ঠাই অধিকাৰ কৰিছে ৷ বহু ভাৰতীয় অৰ্থবান ব্যক্তি আৰু প্ৰতিষ্ঠানে হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ এনে ধৰণৰ বৌদ্ধিক কাম-কাজক অৰ্থ সাহাৰ্যও আগবঢ়াই আহিছে ৷ কি উদ্দেশ্য আগত ৰাখি এই ভাৰতীয়সকলে হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয় অৰ্থ বিনিয়োগ কৰে সেই কথা কিতাপখনত ভালদৰে বাখ্যা কৰা হোৱা নাই ৷
লেখকদ্বয়ে এই কথাটোও স্পষ্ট ভাবে উল্লেখ কৰিছে যে ভাৰতীয়সকলৰ আত্ম-ধবংস প্ৰক্ৰিয়াক উদগনি যোগাই আহিছে শাসক দলৰ 'জ্ঞানী' আৰু তথাকথিত বুদ্ধিজীৱীসকলৰ অজ্ঞানতাই ৷ সেইবাবেই সামাজিক-বৌদ্ধিক শক্তি ভুল পথে পৰিচালিত হৈছে, বিক্ষিপ্ত হৈ পৰিছে আৰু সময়ে সময়ে প্ৰতি-উৎপাদনমুখীও হৈ পৰিছে ৷ আনকি চৰকাৰেও জানি বা নাজানি মাৰ্ক্সবাদী বিপ্লবৰ নতুন ৰূপটোৰ লগত সহযোগ কৰিছে ৷ লেখকদ্বয়ে আৰু কৈছে যে গোলকীয় বামপন্থীয়ে সৰু-ডাঙৰ বহু কামত বহু ভাৰতীয়ক কামত নিয়োগ কৰিছে, ৰাষ্ট্ৰীয় সীমা অতিক্ৰম কৰি কাম কৰা এই গোলকীয় বামপন্থীয়ে নতুন মাৰ্ক্সবাদক বিয়পাই দিয়া কাম কৰি আছে ৷
হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বৌদ্ধিক আদৰ্শত গঢ় লৈ উঠা বুলি প্ৰচাৰ কৰা অশোক বিশ্ববিদ্যালখনো যে হাৰ্ভাৰ্ডৰ দৰেই ‘ব্ৰেক ইণ্ডিয়া’ মিছনৰ অন্তৰ্ভুক্ত সেই কথাও কিতাপখনত আলোচনা কৰা হৈছে ৷ এই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চীনা অধ্যয়ন কেন্দ্ৰ পৰা পেছাদাৰী মাৰ্ক্সবাদী প্ৰস্তুতৰ ব্লপ্ৰিন্ট তৈয়াৰ কৰা কথা লেখকদ্বয়ে উত্থাপন কৰিছে বিশ্ববিদ্যালয়খনৰ বক্তব্যৰ আধাৰতে ৷ এই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গবেষকে কেনেদৰে গবেষণাৰ নামত ভাৰতৰ মৰ্যদা হানিকাৰক কথা প্ৰস্তুত আৰু প্ৰচাৰ কৰিছে তাকো লেখকদ্বয়ে উপস্থাপন কৰিছে ৷
‘স্নেকছ ইন দা গংগা’ৰ সৰ্বোচ্ছ উদ্দেশ্য হৈছে প্ৰকৃত ভাৰতৰ স্বাৰ্থৰ প্ৰচাৰ আৰু আমাৰ মহান জাতিৰটোৰ জাতীয় সাৰ্বভৌমত্ব আৰু সমৃদ্ধিৰ বিৰুদ্ধে ষড়যন্ত্ৰ কৰি অহা সকলো শক্তিৰ প্ৰতি আমাৰ দৃষ্টি অাকৰ্ষণ কৰা ৷ এই গ্ৰন্থখনত লেখকে ভাৰতৰ স্বাৰ্থৰ শত্ৰু শক্তিসমূহৰ বিষয়ে ভাৰতীয়সকলক প্ৰশ্ন কৰিয়েই ক্ষান্ত থকা নাই, এই নেটৱৰ্কসমূহৰ শক্তি আৰু প্ৰসাৰ আৰু এইবোৰে পেলাব পৰা প্ৰভাৱ আৰু তাৰ পৰা হ’ব পৰা ক্ৰিয়াৰ দিশটোৰ কথাও উন্মোচন কৰিছে ৷
গ্ৰন্থখনে আশা কৰিছে যে ভাৰতৰ ভবিষ্যত প্ৰজন্মই সৎ গৱেষণা, জাতিটোৰ প্ৰতি প্ৰকৃত প্ৰেম, আৰু ভাৰতীয় অস্মিতাক নীতি-নিয়মৰ গভীৰ আৰু ব্যাপক অনুভূতিৰে ভাৰতৰ বৌদ্ধিক ভেটি অধিক শক্তিশালী কৰি তোলক৷ ভাৰতৰ প্ৰতি বিদেশী আগ্ৰাসনকাৰী আৰু তাৰ লগত দেশীয় শক্তিৰ সহযোগ কাহানিও শেষ নহ’ব ৷ ‘ব্ৰেক ইণ্ডিয়া’ বাহিনীৰ গতিও স্থবিৰ নহ’ব ৷ এই শক্তিবোৰক বাধা দিব লাগিব নতুন প্ৰজন্মই ৷
সাৱলীল ভাষাৰে আৰামদায়ক পঠনৰ প্ৰতি দৃষ্টি ৰাখি ৰচনা কৰা অধ্যাযবোৰৰ লগত সংযোজন কৰা বিভিন্ন তালিকা, গ্ৰাফ, ছবি আদিয়ে গহীন বিষয়ৰ কিতাপখন আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিছে ৷
২-৮-২৩ তাৰিখৰ নিয়মীয়া বাৰ্তাত প্ৰকাশিত
কিতাপখন কিনিব বিচাৰিলে - https://cutt.ly/Gws0qm6W